Çoxölçülü Yoxsulluq İndeksi

testwiki saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Çoxölçülü Yoxsulluq İndeksi, ÇYİ, Şablon:Dil-en) – BMT-nin İnkişaf proqramı çərçivəsində dünya ölkələrində yoxsulluğun səviyyəsini müəyyən etmək üçün 2010-cu ildə Oksford Yoxsulluq və İnsan İnkişafı Təşəbbüsü mərkəzi tərəfindən hazırlanmış göstərici.

Bu, indeksin əsas məqsədi fərdin təkcə maddi-iqtisadi cəhətcə deyil, digər göstəricilər üzrə yoxsul olmasını göstərməkdir. Onun İnsan İnkişafı İndeksindən (İİİ) əsas fərqi ondan ibarətdir ki, İİİ fərdin nələrə malik olduğunu, ÇYİ isə fərdin nələrdən məhrum olduğunu göstərir.

Tarixi

ÇYİ BMT-nin İnkişaf Proqramının İnsan İnkişafı İndeksinin nəşr olunmasının 20 illiyinə həsr olunaraq yaradılmış, yoxsulluğun ənənəvi gəlirə əsaslan ölçü metodologiyasından fərqli bir metodologiya ilə yoxsulluğu ölçmək üçün bu proqrama daxil edilmişdir.

Yaradıcısı Oksford Universitetinin professoru Ceyms Foster hesab olunur.

İstifadə olunan göstəricilər

ÇYİ 3 ölçü istiqaməti (dimensions) və 10 göstəriciyə əsasən hesablanır:

  • Təhsil (hər bir göstərici 1/6 nisbətdə götürülür)
    • Təhsil alma illəri: ev təsərrüfatı üzvlərindən heç biri məktəbdə 5 il oxumayıbsa, məhrum olmuş hesab olnurlar.
    • Uşaqların cəlb olunması: məktəb yaşına çatmış hər-hansısa bir uşaq 1-8-ci siniflərdə məktəbə getmirsə, məhrum olmuş hesab olunurlar.
  • Sağlamlıq (hər bir göstərici 1/6 nisbətdə götürülür)
    • Uşaq ölümü: uşaqlardan biri belə ölərsə, məhrum olmuş hesab olunurlar.
    • Qidalanma: hər hansısa bir böyüyün və ya uşağın zəif qidalanması haqqında məlumat varsa, məhrum olmuş hesab olunurlar.
  • Yaşam Şəraiti (hər bir göstərici 1/18 nisbətdə götürülür)
    • Elektrik: hər hansısa bir ev təsərüfatı elektriklə təchiz edilməyibsə, məhrum olmuş hesab olunurlar.
    • Sanitar qovşaqlar: ev təsərrüfatının keyfiyyətli tualeti yoxdursa və ya onlar tualeti digərləri ilə paylaşırlarsa, məhrum olmuş hesab olunurlar.
    • İçməli su: ev təsərrüfatının təmiz suya çıxış imkanı yoxdursa və ya təmiz su evdən 30 dəqiqəlik məsafədə yerləşirsə, məhrum olmuş hesab olunurlar.
    • Döşəmə: ev təsərrüfatının təmiz olmayan, qumdan və ya ekskrementdən düzəldilmiş göşəməsi varsa, məhrum olmuş hesab olunurlar.
    • Bişirmək üçün yanacaq: ev təsərrüfatı öz qidasını bişirmək üçün ağacdan, ağac kömründən və ya təzəkdən (ekskrementlərdən) istifadə edirsə, məhrum olmuş hesab olunur.
    • Avadanlıqlar: ev təsərrüfatı radio, TV, telefon, velosiped və ya motorlu velosipedlərdən birdən azına sahibdirsə, məhrum olmuş hesab olunur.

Metodologiyası və məlumat bazası

ÇYİ hazırlanarkən əksər inkişaf etməkdə olan ölkələrdə olan vəziyyəti özündə əks etdirən, ictimaiyyət üçün açıq olan 3 mənbədən istifadə olunur:

Hesablanması

ÇYİ aşağıdakı kimi hesablanır:[1]

CYI=H×A

  • H: ÇYİ kasıb olan insanların faizi (yoxsullar hissəsi)
  • A: Kasıblar içərisində ÇYİ yoxsul olanların orta sıxlığı (%)

ÇYİ bəzi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə

Ölkə ÇYİ ÇYİ indeksinə əsasən
kasıb insanlar
(milyon nəfər)		 ÇYİ kasıb
olan
insanlar %-lə		 ÇYİ Yoxsulluğun
orta
sıxlığı		 Gəlirlərinə görə
kasıb olan insanlar
 %-lə ($1.25)
Şablon:Bayraq Albaniya 0.004 0.030 0.96 38.10 2.0
Şablon:Bayraq Anqola 0.452 13.614 77.35 58.43 54.3
Şablon:Bayraq Argentina 0.011 1.181 2.99 37.74 4.5
Şablon:Bayraq Ermənistan 0.008 0.070 2.25 36.53 10.6
Şablon:Bayraq Azərbaycan 0.021 0.461 5.37 38.61 2.0
Şablon:Bayraq Banqladeş 0.291 91.166 57.77 50.43 49.6
Şablon:Bayraq Belorusiya 0.000 0.002 0.02 35.12 2.0
Şablon:Bayraq Beliz 0.024 0.017 5.57 42.55 Şablon:N/A
Şablon:Bayraq Benin 0.412 6.044 71.95 57.30 47.3
Şablon:Bayraq Boliviya 0.175 3.446 36.28 48.28 19.6
Şablon:Bayraq Bosniya və Hersoqovina 0.003 0.031 0.81 37.19 2.0
Şablon:Bayraq Braziliya 0.039 16.205 8.52 45.97 5.2
Şablon:Bayraq Burkina Faso 0.536 12.142 82.60 64.87 56.5
Şablon:Bayraq Burundi 0.530 6.591 84.50 62.69 81.3
Şablon:Bayraq Kamboca 0.263 7.703 53.87 48.88 40.2
Şablon:Bayraq Kameron 0.299 10.211 54.61 54.67 32.8
Şablon:Bayraq Mərkəzi Afrika Respublikası 0.512 3.716 86.41 59.29 62.4
Şablon:Bayraq Çad 0.344 6.667 62.90 54.72 61.9
Şablon:Bayraq Çin Xalq Respublikası 0.056 165.787 12.47 44.89 15.9
Şablon:Bayraq Kolumbiya 0.041 4.090 9.21 44.12 16.0
Şablon:Bayraq Komor adaları 0.408 0.444 73.93 55.25 46.1
Şablon:Bayraq Konqo 0.393 45.740 73.18 53.73 59.2
Şablon:Bayraq Fil Dişi Sahili 0.320 10.484 52.16 61.39 23.3
Şablon:Bayraq Xorvatiya 0.007 0.070 1.60 41.56 2.0
Şablon:Bayraq Çexiya 0.000 0.001 0.01 46.67 2.0
Şablon:Bayraq Cibutu 0.139 0.235 29.32 47.25 18.8
Şablon:Bayraq Dominikan Republikası 0.048 1.083 11.05 43.28 5.0
Şablon:Bayraq Ekvador 0.009 0.294 2.21 41.59 4.7
Şablon:Bayraq Misir 0.026 5.138 6.41 40.37 2.0
Şablon:Bayraq Estoniya 0.026 0.094 7.22 36.54 2.0
Şablon:Bayraq Efiopiya 0.582 70.709 89.96 64.74 39.0
Şablon:Bayraq Qabon 0.161 0.495 35.39 45.47 4.8
Şablon:Bayraq Qambiya 0.324 0.967 60.42 53.56 34.3
Şablon:Bayraq Gürcüstan 0.003 0.035 0.80 35.21 13.4
Şablon:Bayraq Qana 0.140 6.894 30.11 46.40 30.0
Şablon:Bayraq Quatemala 0.127 3.466 25.86 49.11 11.7
Şablon:Bayraq Qvineya 0.505 7.906 82.35 61.28 70.1
Şablon:Bayraq Quana 0.055 0.110 13.77 39.67 7.7
Şablon:Bayraq Haiti 0.306 5.556 57.27 53.34 54.9
Şablon:Bayraq Honduras 0.160 2.349 32.62 48.91 18.2
Şablon:Bayraq Macarıstan 0.003 0.076 0.76 38.89 2.0
Şablon:Bayraq Hindistan 0.296 644.958 55.38 53.50 41.6
Şablon:Bayraq İndoneziya 0.095 46.666 20.77 45.90 7.5
Şablon:Bayraq İraq 0.059 4.203 14.25 41.27 Şablon:N/A
Şablon:Bayraq İordaniya 0.010 0.159 2.70 35.45 2.0
Şablon:Bayraq Qazaxıstan 0.002 0.090 0.59 36.90 3.1
Şablon:Bayraq Keniya 0.302 22.835 60.41 50.01 19.7
Şablon:Bayraq Qırğızıstan 0.019 0.258 4.86 38.81 21.8
Şablon:Bayraq Laos 0.267 2.882 47.25 56.50 44.0
Şablon:Bayraq Latviya 0.001 0.007 0.30 46.67 2.0
Şablon:Bayraq Lesoto 0.220 0.961 48.07 45.79 43.4
Şablon:Bayraq Liberiya 0.484 3.022 83.94 57.65 83.7
Şablon:Bayraq Makedoniya Respublikası 0.008 0.038 1.92 40.87 2.0
Şablon:Bayraq Madaqaskar 0.413 13.114 70.51 58.54 67.8
Şablon:Bayraq Malavi 0.384 10.406 72.26 53.19 73.9
Şablon:Bayraq Mali 0.564 10.806 87.14 64.71 51.4
Şablon:Bayraq Mavritaniya 0.352 1.912 61.68 57.07 21.2
Şablon:Bayraq Meksika 0.015 4.278 3.98 38.86 2.0
Şablon:Bayraq Monqolustan 0.065 0.410 15.76 41.01 22.4
Şablon:Bayraq Monteneqro 0.006 0.009 1.53 41.61 Şablon:N/A
Şablon:Bayraq Mərakeş 0.139 8.892 28.50 48.83 2.5
Şablon:Bayraq Mozambik 0.481 17.475 79.79 60.25 74.7
Şablon:Bayraq Mianmar 0.088 6.969 14.19 62.01 Şablon:N/A
Şablon:Bayraq Namibia 0.187 0.832 39.62 47.19 49.1
Şablon:Bayraq Nepal 0.350 18.322 64.74 54.05 55.1
Şablon:Bayraq Nikaraqua 0.211 2.281 40.73 51.86 15.8
Şablon:Bayraq Niger 0.642 13.070 92.69 69.31 65.9
Şablon:Bayraq Nigeriya 0.368 93.832 63.53 57.87 64.4
Şablon:Bayraq Pakistan 0.275 88.276 50.97 54.03 22.6
Şablon:Bayraq Fələstin əraziləri 0.003 0.028 0.69 38.22 Şablon:N/A
Şablon:Bayraq Paraqvay 0.064 0.809 13.26 48.50 6.5
Şablon:Bayraq Peru 0.085 5.645 19.81 43.09 7.9
Şablon:Bayraq Filippin 0.067 11.158 12.58 53.45 22.6
Şablon:Bayraq Moldova 0.008 0.081 2.19 37.55 8.1
Şablon:Bayraq Rusiya 0.005 1.795 1.26 38.85 2.0
Şablon:Bayraq Ruanda 0.443 7.730 81.36 54.39 76.6
Şablon:Bayraq San Tome və Prinsipi 0.236 0.103 51.62 45.80 Şablon:N/A
Şablon:Bayraq Seneqal 0.384 7.964 66.92 57.40 33.5
Şablon:Bayraq Serbiya 0.003 0.081 0.83 40.03 Şablon:N/A
Şablon:Bayraq Syerre-Leone 0.489 4.399 81.47 60.04 53.4
Şablon:Bayraq Slovakiya 0.000 0.000 0.00 0.00 2.0
Şablon:Bayraq Sloveniya 0.000 0.000 0.00 0.00 2.0
Şablon:Bayraq Somali 0.514 7.061 81.16 63.30 Şablon:N/A
Şablon:Bayraq Cənubi Afrika 0.014 1.510 3.07 46.70 26.2
Şablon:Bayraq Şri-Lanka 0.021 1.061 5.33 38.67 14.0
Şablon:Bayraq Surinam 0.044 0.037 7.46 58.82 15.5
Şablon:Bayraq Svaziland 0.183 0.494 41.13 44.44 62.9
Şablon:Bayraq Suriya 0.021 1.134 5.53 37.52 Şablon:N/A
Şablon:Bayraq Tacikistan 0.068 1.145 17.10 40.03 21.5
Şablon:Bayraq Tanzaniya 0.367 26.952 65.26 56.29 88.5
Şablon:Bayraq Tailand 0.006 1.105 1.65 38.49 2.0
Şablon:Bayraq Toqo 0.284 3.418 54.25 52.43 38.7
Şablon:Bayraq Trinidad və Tobako 0.020 0.073 5.62 35.12 4.2
Şablon:Bayraq Tunis 0.010 0.285 2.82 37.13 2.6
Şablon:Bayraq Türkiyə 0.039 6.183 8.47 45.93 2.7
Şablon:Bayraq Ukrayna 0.008 1.014 2.19 35.74 2.0
Şablon:Bayraq Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri 0.002 0.025 0.57 35.32 Şablon:N/A
Şablon:Bayraq Uruqvay 0.006 0.056 1.68 34.71 2.0
Şablon:Bayraq Özbəkistan 0.008 0.625 2.32 36.21 46.3
Şablon:Bayraq Vyetnam 0.075 12.313 14.30 52.50 21.5
Şablon:Bayraq Yəmən 0.283 11.710 52.51 53.94 17.5
Şablon:Bayraq Zambia 0.325 7.830 63.66 51.10 64.3
Şablon:Bayraq Zimbabve 0.174 4.769 38.46 45.22 Şablon:N/A

Mənbə

  • Alkire, Sabina and Maria Emma Santos. 2010. Multidimensional Poverty Index: 2010 Data. Oxford Poverty and Human Development Initiative.

Xarici keçidlər

İstinadlar

Şablon:İstinad siyahısı

  1. ↑ Şablon:Cite web
Mənbə — "https://az.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Çoxölçülü_Yoxsulluq_İndeksi&oldid=211"