Titan(III)xlorid

Titan (III) xlorid (TiCl3) - qeyri-üzvi bir birləşmədir, titanın və xlorid turşusunun duzudur, tünd bənövşəyi kristallar, suda həll olur, yavaş-yavaş havada oksidləşir, kristallohidrat əmələ gətirir.

Fiziki xassələri

Titan (III) xlorid triqonal sistemin tünd bənövşəyi kristallarını əmələ gətirir. TiCl₃-ün β-modifikasiyası məlumdur - qəhvəyi kristallardı. TiCl₃•6H₂O kristallohidrat yaradır, onunda hidrat izomerləri [Ti (H₂O)₆] Cl₃ (bənövşəyi), [Ti (H₂O)₅Cl]Cl₂•H₂O (yaşıl) və [Ti (H₂O)₄Cl₂] Cl • 2H₂O(yaşıl) mövcuddur.

Alınması

• Titanın qatı isti xlor turşusunda həll edilməsi nəticəsində almaq olar:

$\mathrm{𝟤}𝖳𝗂\mathsf{+}\mathrm{𝟨}𝖧𝖢𝗅\stackrel{90^{o}C}{\to }\mathrm{𝟤}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

• Titan(II)xloridin durulaşdırılmış xlor turşusunda həll edilməsi nəticəsində:

$\mathrm{𝟤}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}\mathrm{𝟤}𝖧𝖢𝗅\stackrel{}{\to }\mathrm{𝟤}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

• Titan xloridin hidrogen ilə reduksiya nəticəsində:

$\mathrm{𝟤}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{500^{o}C}{\to }\mathrm{𝟤}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟤}𝖧𝖢𝗅$

• Titan (IV) xloridin titan ilə reduksiya nəticəsində alınır:

$\mathrm{𝟥}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{+}𝖳𝗂\stackrel{500^{o}C}{\to }\mathrm{𝟦}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}$

• Titan (IV) xloridin elektrolizi ilə reduksiyası:

$\mathrm{𝟤}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟦}}\stackrel{e^{-}}{\to }\mathrm{𝟤}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\uparrow }$

Kimyəvi xassələri

TiCl₃ suda, etanolda yaxşı həll olur, dietil etirində, benzolda həll olunmur. Maye ammonyak ilə komplekslər əmələ gətirir [Ti(NH₃)₆]Cl₃ və TiCl₃ • 2NH₃.

• Qızdırılıqda parçalanır

$\mathrm{𝟤}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\stackrel{440-700^{o}C}{\to }𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟦}}$

• Inert atmosferdə qələvilərlə reaksiyaya girir:

$𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖭𝖺𝖮𝖧\stackrel{N_2}{\to }𝖳𝗂\mathsf{(}𝖮𝖧{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{\downarrow }\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖭𝖺𝖢𝗅$

• Havada reaksiya fərqli gedir:

$\mathrm{𝟤}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟨}𝖭𝖺𝖮𝖧\mathsf{+}{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{}{\to }\mathrm{𝟤}𝖳𝗂𝖮\mathsf{(}𝖮𝖧{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{\downarrow }\mathsf{+}\mathrm{𝟨}𝖭𝖺𝖢𝗅\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}$

• Turş mühitdə oksidləşir:

$\mathrm{𝟦}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}\mathrm{𝟦}𝖧𝖢𝗅\mathsf{+}\mathrm{𝟨}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\stackrel{Pt}{\to }\mathrm{𝟦}\mathsf{[}𝖳𝗂\mathsf{(}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟤}}𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{]}$

• Sulu məhlulu tədricən havada və neytral mühitdə oksidləşir:

$\mathrm{𝟦}𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}\mathrm{𝟤}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\stackrel{}{\to }\mathrm{𝟦}𝖳𝗂𝖮𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}\mathrm{𝟦}𝖧𝖢𝗅$

• Qələvi metalların xloridləri ilə kompleks duzlar əmələ gətirir:

$𝖳𝗂𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟤}𝖪𝖢𝗅\stackrel{}{\to }{𝖪}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{[}𝖳𝗂\mathsf{(}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\mathsf{)}𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟧}}\mathsf{]}$

Tətbiqi

TiCl₃, Tsiqler-Natta katalizatorun əsas hissəsidir, hansı ki, sənayedə polietilenin istehsalında məsul yer tutur. Üzvi sintezdə reagent kimi istifadə olunur.

İstinadlar

1. Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 2-е изд., испр. — М.-Л.: Химия, 1966. — Т. 1. — 1072 с.
2. Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 3-е изд., испр. — Л.: Химия, 1971. — Т. 2. — 1168 с.
3. Лидин Р.А. и др. Химические свойства неорганических веществ: Учеб. пособие для вузов. — 3-е изд., испр. — М.: Химия, 2000. — 480 с.