Fosgen

Şablon:Məlumat qutusu Fosgen — kimyəvi formulu COCl₂ olan, boğucu təsirli zəhərli maddədi, adi vəziyyətdə rəngsizdi. Əsasən ağ ciyərləri zədələyir.

İzahı

Fosgen (COCl₂ karbonilxlorid, xlorqarışqa turşusunun xloranhidridi) ilk dəfə 1812-ci ildə ingilis alimi Devi tərəfindən dəm qazı ilə xlorun günəş şüaları altında qarşılıqlı təsirindən alınmışdır. Yunanca tərcüməsi "işıqda doğulmuş" mənasını verir. Adi halda rəngsiz qazdır, buxarları havadan 3,5 dəfə ağırdır. 8,20 C-də uçucu mayeyə çevrilir. Az miqdarda qatılıqda çürümüş alma iyi verir. Suda pis həll olur, ancaq suya düşdükdə hidroliz olaraq HCl və CO₂ əmələ gətirir. Ağ ciyərlərə təsir göstərir, onlarda şiş əmələ gətirir, nəticədə orqanizmin oksigenlə təchizatı pozulur. Havada 0,006 mq/l qatılıqda ölümlə nəticələnir. Fosgenlə nəfəs aldıqda ağızda şirin dad, sonra öskürək, baş gicəllənməsi və ümumi zəiflik hiss olunur. Zəhərli zonadan çıxdıqdan sonra adətən 2–12 saat ərzində adam özünü yaxşı hiss edir. Bu period gizli period adlanır. Bundan sonra adamda kəskin dəyişiklik baş verir. Əgər vaxtında həkim yardımı göstərilməsə, ölümlə nəticələnə bilər. Deqazasiya – havadəyişmə və yaxud ammonyak iyləməklə mümkündür. Birinci dünya müharibəsində kimyəvi silah kimi istifadə olunmuşdur.

Xassələri

t_qay= Şablon:Nobr, t_ər.= Şablon:Nobr, sıxlığı Şablon:Nobr, qaz halında Şablon:Nobr (Şablon:Nobr, Şablon:Nobr); suda pis həll olur.

Alınması

$𝖢𝖮\mathsf{+}𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{h\nu }{\to }𝖢𝖮𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}.$

Fosgen həmçininə xloroformun atmosfer oksigeninin işığın təsiri altında əmələ gəlir: :

$\mathrm{𝟤}𝖢𝖧𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{h\nu }{\to }\mathrm{𝟤}𝖢𝖮𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}\mathrm{𝟤}𝖧𝖢𝗅$

Sənayedə COi katalizatorun iştirakı ilə Cl ₂ la qızdırmaqla əldə edir:

$𝖢𝖮\mathsf{+}𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{150^{o}C,C/Pt}{\to }𝖢𝖮𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}.$

Laboratoriyada В лаборатории CCl₄ və SO₃ (və yaoleiumla) qarışığının qızdırılmasından:

$\mathrm{𝟤}𝖲{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}𝖢𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{\to }{𝖲}_{\mathrm{𝟤}}{𝖮}_{\mathrm{𝟧}}𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}𝖢𝖮𝖢{𝗅}_{\mathrm{𝟤}}.$

Zəhərliliyi

Fosgen

Boğucu təsiri var. Ölümcül konsentrasiyası Şablon:Nobr təşkil edir (15 dəqiqə məruz qalma ilə). Fosgenin ağciyər toxuması ilə təması keçiricilik pozğunluğuna səbəb olur alveol və sürətlə irəliləyən ağciyər ödemi. Antidote naməlumdu

Mənbə

• Химическая энциклопедия / Редкол.: Кнунянц И. Л. и др. — М.: Советская энциклопедия, 1995. — Т. 4 (Пол-Три). — 639 с. — ISBN 5-82270-092-4.