Brometan

Şablon:Məlumat qutusu Brometan (etil bromid) - C₂H₅Br tərkibli hallogenalkandır,xloroform qoxusu olan şəffaf, rəngsiz və ya bir qədər sarımtıl zəhərli mayedir.

Fiziki xassələri

Brometan xloroform qoxusu olan şəffaf, rəngsiz və ya bir qədər sarımtıl mayedir. İşıq və havanın (oksigen) təsirindən asanlıqla parçalanır, buna görə də hermetik şəkildə bağlanmış qaranlıq şüşələrdə saxlanmalıdır.

Alınması

Sənayedə etil bromidi, bromun etilenə elektrofil birləşməsi nəticəsində almaq olar:

$𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{=}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}𝖧𝖡𝗋\stackrel{}{\to }𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{-}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖡𝗋.$

Laboratoriya şəraitində etil bromidi, hidrogen bromidin etanolla nukleofil əvəzetmə reaksiyası nəticəsində almaq olar. Çox vaxt hidrogen bromidi, kalium bromidin sulfat turşusu ilə reaksiyaya daxil olaraq alırıq:

$𝖪𝖡𝗋\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖲{𝖮}_{\mathrm{𝟦}}\stackrel{}{\to }𝖧𝖡𝗋\mathsf{+}𝖪𝖧𝖲{𝖮}_{\mathrm{𝟦}},$

$𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖮𝖧\mathsf{+}𝖧𝖡𝗋\stackrel{H_{2}S{O}_4}{\to }𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖡𝗋\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮.$

Laboratoriya praktikasında nadir hallarda istifadə edilən brometanın alınması üsullarına etanın radikal bromlaşması reaksiyaları daxildir:

$\mathrm{𝟥}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖮𝖧\mathsf{+}𝖯𝖡{𝗋}_{\mathrm{𝟥}}\stackrel{}{\to }\mathrm{𝟥}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖡𝗋\mathsf{+}𝖯\mathsf{(}𝖮𝖧{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟥}},$

$\mathrm{𝟦}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖮𝖧\mathsf{+}𝖯𝖡{𝗋}_{\mathrm{𝟧}}\stackrel{}{\to }\mathrm{𝟦}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖡𝗋\mathsf{+}𝖯𝖮\mathsf{(}𝖮𝖧{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}𝖧𝖡𝗋.$

$𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{-}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}𝖡{𝗋}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{h\nu }{\to }𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖡𝗋\mathsf{+}𝖧𝖡𝗋,$

Həmçinin gümüş propionatın və bromun iştirakı ilə gedən Baradin-Xunsdiker reaksiyasıda daxildir:

$𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖢𝖮𝖮𝖠𝗀\mathsf{+}𝖡{𝗋}_{\mathrm{𝟤}}\stackrel{}{\to }𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖡𝗋\mathsf{+}𝖢{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}𝖠𝗀𝖡𝗋.$

Kimyəvi xassələri

Bir çox halogen törəmələri kimi, suda yavaş-yavaş hidroliz olunur:

Qələvilərlə reaksiya daha sürətli və iki istiqamətdə gedir:

$𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖡𝗋\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮\mathsf{\rightleftharpoons }𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖮𝖧\mathsf{+}𝖧𝖡𝗋.$

$𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖡𝗋\mathsf{+}𝖭𝖺𝖮𝖧\stackrel{H_{2}O}{\to }𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{-}𝖮𝖧\mathsf{+}𝖭𝖺𝖡𝗋,$

$𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖡𝗋\mathsf{+}𝖭𝖺𝖮𝖧\stackrel{alcohol}{\to }𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{=}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}𝖭𝖺𝖡𝗋\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮.$

Tətbiqi

Etil bromid tibb sənayesində, etil mayesinin istehsalında, üzvi sintez üçün kimyəvi xammal kimi, həmçinin narkotik maddə kimi istifadə olunur.

Toksikliyi

Etil bromid böyük miqdarda zəhərlidir. Kəskin zəhərlənmədə narkotik vəziyyət yaranır, taxikardiya, siyanoz və kollaps müşahidə olunur. Ölümcül doza 36 mq/l (ağ siçanlarda), 53 mq/l (ağ siçovullarda).

İstinadlar

• Несмеянов А. Н., Несмеянов Н. А. Начала органической химии. В 2-х томах. — 2-е изд., пер. — М.: «Химия», 1974. — Т. 1. — 624 с.
• Справочник химика / Редкол.: Никольский Б. П. и др.. — 2-е изд., М.—Л.: Химия, 1966. — Т. 1. — 1072 с.
• S.F.Qarayev, U.B.İmaşev və G.M.Talıbov "Üzvi kimya", Bakı-2003.