İmpuls

Cismin kütləsi ilə sürəti hasilinə bərabər olan kəmiyyətə impuls deyilir.

$\overrightarrow{𝐩}=m\overrightarrow{v}$

Burada $𝐩$ (vahidi $\frac{kq\cdot m}{san}$) impuls, $m$ (vahidi $kq$)cismin kütləsi və $v$ (vahidi $\frac{m}{san}$) cismin sürətidir.

Impuls vektorial kəmiyyətdir və sürət istiqamətində yönəlir. İmpulsun, Qüvvə impulsu kimi növüdə var.

Qüvvə impulsu

Qüvvə $F$ ilə onun $\mathrm{\Delta }𝐭$ təsir müddətinin hasilinə bərabər olan kəmiyyətə qüvvə impulsu deyilir. Cismin impulsunun dəyişməsi qüvvə impulsuna bərabərdir.

$\mathrm{\Delta }\overrightarrow{𝐩}=m\overrightarrow{v}-m{\overrightarrow{v}}_0=\overrightarrow{𝐅}\mathrm{\Delta }𝐭$

Qüvvə impulsunun tapılmasının bəzi tətbiqlərinə baxaq:

a) Cismin əvvəlki və sonrakı impulsları bir düz xətt üzrə eyni istiqamətdə yönəldikdə;

$\mathrm{\Delta }𝐩=𝐦{𝐯}_{\mathrm{𝟐}}\mathbf{-}𝐦{𝐯}_{\mathrm{𝟏}}$

b) Cismin əvvəlki və sonrakı impulsları bir düz xətt üzrə əks istiqamətdə yönəldikdə;

$\mathrm{\Delta }𝐩=𝐦{𝐯}_{\mathrm{𝟐}}\mathbf{+}𝐦{𝐯}_{\mathrm{𝟏}}$

c) Cismin perpendikulyar istiqamətdə səth ilə elastik toqquşarsa,

$\mathrm{\Delta }𝐩=\mathrm{𝟐}𝐦𝐯$, plastiki toqquşarsa $\mathrm{\Delta }𝐩=𝐦𝐯$ olar.

d) Ümumi halda, yəni ${𝐩}_{\mathrm{𝟏}}$ və ${𝐩}_{\mathrm{𝟐}}$ müxtəlif istiqamətlərdə olarsa,

$\mathrm{\Delta }𝐩$ -nin qiyməti kosinuslar teoreminə görə tapılır:

$\mathrm{\Delta }𝐩=\sqrt{p_1^2+p_2^2-2p_1{p}_2\cos \alpha }$

Burada $\mathit{\alpha }$ $-$ ${𝐩}_{\mathrm{𝟏}}$ və ${𝐩}_{\mathrm{𝟐}}$ vektorları arasındakı bucaqdır deyildir

• təkan, səbəb, stimul;
• fiziologiyada qeyri-iradi hərəkət;
• mexanikada hərəkət prosesində əldə olunan orta əhəmiyyətə malik qüvvə;
• elektronikada elektrik cərəyanının sürətli və qısa müddətli sıçrayışı;
• hər hansı bir hərəkəti doğuran daxili səbəb, təkan. Məsələn, yaradıcılıq impulsu. İradə impulsu.

Ədəbiyyat

• Əliquliyev R.. Şükürlü S., Kazımova S. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan terminlər. Bakı, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.