Fosgen üçün mənbəyə bax

{{Maddə
|şəkil                 = Phosgene-dimensions-2D.png
|şəkil3D                =Phosgene-3D-vdW.png 
|adlandırılması              = Dixlorid karbonil
|ənənəvi adı     = Fosgen             
|kimy.formulu              = COCl<sub>2</sub>
|molyar kütlə            = 98,92
|sıxlıq                 = 4,248 кг/м³ 
|aqreqat halı  = qəngsiz, xoşagəlməz iyli qaz
|ərimə temp.  = −118
|qaynama temp.  = +8,3
|dipol momenti  = 1,17
|CAS                       = 75-44-5
|EINECS                    = 
|SMILES                    = O=C(Cl)Cl
|ЕС                        = 
|RTECS                     = 
|ПДК                       = 
|ЛД50                      = 
|zəhərliliyi      = çox zəhərli, boğucu zəhərləyici maddə.
}}
'''Fosgen''' — kimyəvi formulu COCl<sub>2</sub> olan, boğucu təsirli zəhərli maddədi, adi vəziyyətdə rəngsizdi. Əsasən [[ağ ciyər]]ləri zədələyir.

== İzahı ==
Fosgen (COCl<sub>2</sub> karbonilxlorid, xlorqarışqa turşusunun xloranhidridi) ilk dəfə 1812-ci ildə ingilis alimi [[Devi]] tərəfindən dəm qazı ilə xlorun günəş şüaları altında qarşılıqlı təsirindən alınmışdır. Yunanca tərcüməsi "işıqda doğulmuş" mənasını verir. Adi halda rəngsiz qazdır, buxarları havadan 3,5 dəfə ağırdır. 8,20 C-də uçucu mayeyə çevrilir. Az miqdarda qatılıqda çürümüş alma iyi verir. Suda pis həll olur, ancaq suya düşdükdə [[hidroliz]] olaraq HCl və CO<sub>2</sub> əmələ gətirir. Ağ ciyərlərə təsir göstərir, onlarda şiş əmələ gətirir, nəticədə orqanizmin oksigenlə təchizatı pozulur. Havada 0,006 mq/l qatılıqda ölümlə nəticələnir. Fosgenlə nəfəs aldıqda ağızda şirin dad, sonra öskürək, baş gicəllənməsi və ümumi zəiflik hiss olunur. Zəhərli zonadan çıxdıqdan sonra adətən 2–12 saat ərzində adam özünü yaxşı hiss edir. Bu period gizli period adlanır. Bundan sonra adamda kəskin dəyişiklik baş verir. Əgər vaxtında həkim yardımı göstərilməsə, ölümlə nəticələnə bilər. Deqazasiya – havadəyişmə və yaxud [[ammonyak]] iyləməklə mümkündür.
Birinci dünya müharibəsində kimyəvi silah kimi istifadə olunmuşdur.


== Xassələri ==
t<sub>qay</sub>= {{nobr|+8,2 °C}}, t<sub>ər.</sub>= {{nobr|−118 °C}}, sıxlığı {{nobr|1,403 q/sm³}}, qaz halında {{nobr|4,248 кг/м³}} ({{nobr|+15 °C}}, {{nobr|1 бар}})<ref>{{Cite web |title=Gas Encyclopaedia |url=http://encyclopedia.airliquide.com/Encyclopedia.asp?GasID=100 |access-date=2020-05-04 |archive-date=2015-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150224171440/http://encyclopedia.airliquide.com/Encyclopedia.asp?GasID=100 |url-status=dead }}</ref>; suda pis həll olur.



== Alınması ==
: <math>\mathsf{CO + Cl_2} \xrightarrow {h\nu} \mathsf{COCl_2}.</math>

Fosgen həmçininə [[xloroform]]un [[atmosfer]] oksigeninin işığın təsiri altında əmələ gəlir: :


:<math>\mathsf{2CHCl_3 + O_2}\ \xrightarrow{h\nu}\ \mathsf{2COCl_2 + 2HCl}</math>

Sənayedə [[Karbonmonoksit|COi]] katalizatorun iştirakı ilə [[Xlor|Cl <sub> 2 </sub>la]] qızdırmaqla əldə edir:

:<math>\mathsf{CO + Cl_2\ \xrightarrow {150^oC, C/Pt}\ COCl_2}.</math>

Laboratoriyada
В лаборатории [[tetraxlormetan|CCl<sub>4</sub>]] və [[Kükürd anhidridi|SO<sub>3</sub>]] (və ya[[oleium]]la) qarışığının qızdırılmasından:

: <math>\mathsf{2SO_3 + CCl_4 \rightarrow S_2O_5Cl_2 + COCl_2}.</math>

== Zəhərliliyi ==
[[Fayl:LivensPhosgeneTank.jpg|thumb|Fosgen]]

Boğucu təsiri var. Ölümcül konsentrasiyası {{nobr | 0.01-0.03 mq / L}} təşkil edir (15 dəqiqə məruz qalma ilə). Fosgenin ağciyər toxuması ilə təması keçiricilik pozğunluğuna səbəb olur [[Pulmoner alveolus|alveol]] və sürətlə irəliləyən [[ağciyər ödemi]]. [[Antidote]] naməlumdu

== Mənbə ==
* Химическая энциклопедия / Редкол.: Кнунянц И. Л. и др. — М.: Советская энциклопедия, 1995. — Т. 4 (Пол-Три). — 639 с. — ISBN 5-82270-092-4.

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

{{Şablon:Kimyəvi maddələr}}
[[Kateqoriya:Zəhərli maddələr]]
[[Kateqoriya:Ağciyər agentləri]]