Marjinal gəlir
Marjinal gəlir və ya marjinal fayda (Şablon:Dil-en) — əlavə bir vahid məhsulun satışından əldə olunan gəliri ifadə edir. Başqa sözlə, marjinal gəlir, məhsulun hər yeni vahidini satarkən gəlirdəki artışı göstərir[1]. Bu göstərici, qiymət və satış həcmindəki dəyişikliklərin gəlirə necə təsir etdiyini anlamağa kömək edir[2] və xüsusilə müəssisənin qiymət müəyyənləşdirmə strategiyalarında vacib bir rol oynayır[3][4][5][6].
Mükəmməl rəqabətli bazarda əmtəənin əlavə vahidinin satışından əldə edilən gəlirin artması firmanın əmtəənin alıcısından tələb edə biləcəyi qiymətə bərabərdir. [7] Bunun səbəbi, rəqabətli bazarda firmanın satdığı vahidlərin sayından asılı olmayaraq, satılan hər bir vahid üçün həmişə eyni qiyməti alacaq[8], çünki firmanın satışı heç vaxt sənayenin qiymətinə təsir edə bilməz. Beləliklə, mükəmməl rəqabətli bazarda firmalar öz marjinal gəlirlərinə bərabər qiymət səviyyəsi təyin edirlər [9].
Marjinal gəlirin hesablanması
Marjinal gəliri hesablamaq üçün ümumi gəlirdəki dəyişikliyi əlavə satılan məhsul vahidlərinin sayına bölmək lazımdır[10]:
Misal üçün, əgər bir firma 100 vahid məhsul satarkən ümumi gəliri 1000 manatdırsa və əlavə bir vahid məhsul (101-ci vahid) satıldıqda ümumi gəlir 1015 manata yüksəlirsə, 101-ci vahid üçün marjinal gəlir 15 manat olar[11] .
Marjinal gəlirin xüsusiyyətləri
- Qiymətə təsir: Rəqabətli bazarda, marjinal gəlir[12] əksər hallarda məhsulun satış qiyməti ilə eynidir, çünki hər əlavə məhsul eyni qiymətə satılır. Ancaq monopoliya və ya qeyri-mükəmməl rəqabət bazarlarında, əlavə bir vahid satmaq üçün qiymətin aşağı salınması lazım gələ bilər və bu halda marjinal gəlir satış qiymətindən aşağı olur.
- Marjinal gəlir və tələb əyrisi: Marjinal gəlir tələb əyrisinin altında yerləşir. Monopolistlər və ya qeyri-mükəmməl rəqabət şəraitində fəaliyyət göstərən firmalar marjinal gəlirlə bağlı strategiyalarında tələb elastikliyindən asılı olaraq qiymət müəyyənləşdirirlər[13].
- Marjinal gəlirin optimal istifadəsi: Marjinal gəlir şirkətin istehsal və satış strategiyasının əsasını təşkil edir. Bir firma, marjinal gəlirin marjinal xərclərlə bərabər olduğu səviyyəyə qədər istehsalı artıraraq mənfəətini maksimallaşdıra bilər. Yəni, marjinal gəlir marjinal xərci aşdığı müddətcə əlavə istehsal mənfəəti artırır[14].
- Marjinal gəlirin azalan qanunu: Çox vaxt əlavə vahidlərin satışı ilə birlikdə marjinal gəlir də azalmağa başlayır. Bunun səbəbi bazarda artan məhsul həcmi ilə birlikdə məhsula tələbin azalması və qiymət endirimlərinin zəruriliyidir[15].
Marjinal gəlir, şirkətlərin mənfəət strategiyalarını qurmaq və bazardakı rəqabət üstünlüyünü qorumaq üçün mühüm bir göstəricidir[16]. Marjinal gəlir ilə marjinal xərci nəzərə alaraq istehsal həcmində dəyişiklik etmək şirkətlərə daha çox gəlir əldə etmək və resurslarını səmərəli şəkildə istifadə etmək imkanı verir[17].
İstifadə sahələri
- Məhsul strategiyası: Marjinal gəlir məhsulun hər əlavə vahidinin şirkət üçün nə qədər faydalı olduğunu ölçməyə kömək edir və hansı məhsulun daha çox gəlir gətirdiyini müəyyənləşdirməyə imkan verir[18].
- Qiymət siyasəti: Şirkətlər qiymət siyasətlərini müəyyən edərkən marjinal gəlirə diqqət yetirirlər. Məsələn, qiymət elastikliyi yüksək olan məhsullarda marjinal gəlir daha aşağı ola bilər və əlavə satış mənfəəti artırmazsa, qiymət siyasəti yenidən nəzərdən keçirilir[19].
- İstehsalın idarə edilməsi: Marjinal gəlir, istehsal həcmində dəyişikliklərin gəlirlərə necə təsir edəcəyini analiz etməyə imkan verir və optimal istehsal səviyyəsinin müəyyən olunmasına kömək edir[20][21].
İstinadlar
Ədəbiyyat
- Landsburg, S 2002 Price Theory & Applications, 5th ed. South-Western.
- Perloff, J., 2008, Microeconomics: Theory & Applications with Calculus, Pearson. Şablon:ISBN
- Pindyck, R & Rubinfeld, D 2001: Microeconomics 5th ed. Page Prentice-Hall. Şablon:ISBN
- Samuelson & Marks, 2003 Managerial Economics 4th ed. Wiley
- O'Sullivan, Arthur; Sheffrin, Steven M. (2003). Economics: Principles in Action. Pearson Prentice Hall. Şablon:ISBN.
- ↑ John Black, "Oxford Dictionary of Economics", New York: Oxford University Press, 2003.
- ↑ Şablon:Cite web
- ↑ Bradley R. chiller, "Essentials of Economics", New York: McGraw-Hill, Inc., 1991.
- ↑ Edwin Mansfield, "Micro-Economics Theory and Applications, 3rd Edition", New York and London:W.W. Norton and Company, 1979.
- ↑ Roger LeRoy Miller, "Intermediate Microeconomics Theory Issues Applications, Third Edition", New York: McGraw-Hill, Inc, 1982.
- ↑ Tirole, Jean, "The Theory of Industrial Organization", Cambridge, Massachusetts: The MIT Press, 1988.
- ↑ Primont, D. F., & Primont, D. (1995). Further Evidence of Positively Sloping Marginal Revenue. Southern Economic Journal, 62(2), 481–485. https://doi.org/10.2307/1060699
- ↑ Şablon:Cite book
- ↑ Şablon:Cite book
- ↑ Wilson, T. (1979). The Price of Oil: A Case of Negative Marginal Revenue. The Journal of Industrial Economics, 27(4), 301–315. https://doi.org/10.2307/2097955
- ↑ O'Sullivan & Sheffrin (2003), p. 112.
- ↑ Şablon:Cite book
- ↑ Şablon:Cite book
- ↑ Şablon:Cite web
- ↑ Şablon:Cite book
- ↑ Şablon:Cite book
- ↑ Şablon:Cite web
- ↑ Şablon:Cite book
- ↑ Şablon:Cite book
- ↑ Şablon:Cite web
- ↑ Şablon:Cite web