1-Xlorpropan

1-Xlorpropan (С₃H₇Cl) — üzvi birləşmədir, hallogenalkanların nümayəndəsidir. 2-xloropropanın izomeridir.

Fiziki xassələri

1-Xlorpropan rəngsis tez alışan mayedir. Xloroforma bənzər qoxusu var. Bir çox xloralkanlardan fərqli olaraq sudan yüngüldür, sıxlığı 0,89 q/ml təşkil edir.

Alınması

1. Propanın xlorlaşması reaksiyası zamanı 2-xlorpropan ilə birlikdə alınır. Məhsulların nisbəti temperaturdan asılıdır. Dimetilformiadın katalizi zamanı tionilxloridin propanol-1-ə təsiri nəticəsində:

2. Propan-1 –in xlorid turşusu ilə reaksiyası nəticəsində almaq olar:

3. Hidrogenləşmə reaksiyası:

Kimyəvi xassələri

1-Xlorpropan suda pis həll olunur. Etil spirtində, dietil efirində, asetonda yaxşı həll olunur.

1. Vürs reaksiyası:

2. Dehidrogenləşmə reaksiyası

3. Fridel-Krafts reaksiyası:

$\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_3-\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_2-\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_2\mathrm{C}\mathrm{l}\stackrel{\mathrm{A}\mathrm{l}\mathrm{C}\mathrm{l}{\phantom{A}}_3}{\stackrel{-\rightharpoonup }{\leftharpoondown -}}\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_3-\mathrm{C}\mathrm{H}(\mathrm{C}\mathrm{l})-\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_3$

Reaksiya zamanı benzol çox götürülürki alkilləşmə davam etməsin.

4. Konovalov reaksiyası. Nitrolaşma raksiyası

Toksikliyi

1-Xlorpropan tənəffüs olunduqda və daxilə düşdükdə çox zərərlidir, dərialtına keçir. Mərkəzi sinir sisteminə pis təsir göstərir. Göz və dəri ilə təmasda olduqda keçici qıcıqlanmaya səbəb olur. Hava ilə qarışdıqda partlayış baş verə bilər.

Ədəbiyyat

• Məhərrəmov A. M., Məhərrəmov M. M. Üzvi kimya, BDU, Bakı, 2007.
• Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др. — Л.: Химия, 1971. — Т. 2. — 1168 с.
• Шаваров Ю. С. Органическая химия. Москва, Издательства химия, 2002.