Etanolamin

Şablon:Məlumat qutusu Etanolamin- HO-CH₂CH₂-NH₂ -

(2-aminoetanol, trivial adı kolamin), sadə stabil aminospirtdir, birli amin və birli spirtdir.

Dietanolamin - (NH(CH₂CH₂OH)₂)

və trietanolamin kimi (N(CH₂CH₂OH)₃)

bu maddə də monoetanolamin adlandırılır.

Fiziki xassəlləri

Qatı yağvarı mayedir (T qayn. 170 oC), zəif amin iylidir, su ilə bütün nisbətlərdə qarışır. Etanol, benzol, xloroformda yaxşı həll olunur.

Alınması

Sənayedə etanolaminin alınması ammoniumun etilenoksidə birləşməsi ilə az miqdarda suyun iştirakıyla həyata keçirilir. Proses 1 mərhələlidir, 90-130 oc və 710 Mpa təzyiqdə aparılır. Nəticədə 78.3 % mono-, 16 % di- və 44% trietanolamin alınır.

Kimyəvi xassələri

Etanolamin- zəif əsaslıdır. Mineral və güclü üzvi duzlarla duzlar əmələ gətirir. Mürəkkəb efirlər və karbon turşuları və ya anhidridlər və xloranhidridlərlə monoetanolamin N-(2-hidroksietil)amid duzlarına çevrilir. Monoetanolamin aldehidlərlə (formaldehid istisna olmaqla) və ketonlarla Şiff əsasini əmələ gətirir. Əsasən oksazolidinin izomerləri ilə tarazlıq yaradır:

Monoetanolaminin duzları KCN və ya NaCN ilə aldehid və ketonlarla N-(hidroksietil)aminonitrillər əmələ gətirir.

Monoetanolaminin CS₂ ilə reaksiyasında N-(2-hidroksietil)ditiokarbamin turşusu alınır ki, bu da qızdırıldıqda merkaptotiazolin əmələ gətirir:

Moçevina ilə qızdırıldıqda etilenmoçevina əmələ gətirir:

y-butirolaktonla, N-(2-hidroksietil)pirrolidon, sonra isə N-vinilpirrolidona çevrilir:

Monoetanolaminin H₂ və (Ni və Cu)-un katalizator kimi iştirakı ilə ammonolizi etilendiaminin əmələ gəlməsinə gətirib çıxarır.

$𝖧𝖮𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖭{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}𝖱𝖢𝖮𝖢𝗅\mathsf{\to }𝖧𝖮𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖭𝖧𝖢𝖮𝖱\mathsf{+}𝖧𝖢𝗅$ :: $𝖧𝖮𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖭{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}𝖱𝖢𝖮𝖢𝗅\mathsf{\to }𝖧𝖮𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖭𝖧𝖢𝖮𝖱\mathsf{+}𝖧𝖢𝗅$

$𝖧𝖮𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖭{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{*}𝖧𝖢𝗅\mathsf{+}𝖪𝖢𝖭\mathsf{+}𝖱𝖢𝖧𝖮\mathsf{\to }𝖧𝖮𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖭𝖧𝖢𝖧\mathsf{(}𝖢𝖭\mathsf{)}𝖱$

$𝖧𝖮𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖭{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}𝖭{𝖧}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{\to }{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖭𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖭{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮$

Tədbiqi

Etanolaminin sulu məhlulları qələvi reaksiyalıdır, turş qazları yaxşı udma qabiliyyətinə malikdir, buna görə də etanolaminin məhlullarından adsorbent kimi müxtəlif qaz təmizləmə proseslərində (məs. neftqaz və neftkimya sənayesində )kükürdün, karbon turşusu və tiolların udulması üçün, saç rənglərində isə ammonium əvəzedicisi kimi istifadə olunur. Etanolamin taurinin sintezində ilkin maddə kimi istifadə edilir.

Mənbə

• Кремлёв А. М., Менделеев Д. И.,. Этаноламин // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907