Termocüt üçün mənbəyə bax

[[Fayl:Thermocouple0002.jpg|thumb|right|[[Multimetr]]lə birləşdirilmiş termocüt [[selsi şkalası|selsi]] (°C) ilə otaq temperaturunu göstərir]]
'''Termocüt''' — bir və ya bir neçə eynicinsli olmayan naqillərin (termoelektrodların) bir-birləri ilə birləşməsindən əmələ gələn elektrik qurğusu.  Termocüt [[termoelektrik effekti]] nəticəsində temperaturdan asılı [[gərginlik]] hasil edir və bu gərginlik temperaturun  ölçülməsində istifadə olunur. Termocütlər temperatur [[sensor]]larının geniş istifadə olunan növlərindən biridir.<ref name="tcs_html">{{cite web |url=http://www.temperatures.com/tcs.html |work=Temperatures.com |title=Thermocouple temperature sensors |accessdate=2007-11-04 |archive-date=2008-02-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080216165303/http://www.temperatures.com/tcs.html |url-status=dead }}</ref>

Termocütlər ucuz<ref name="Ramsden2000">{{cite journal |author=Ramsden, Ed |date=September 1, 2000 |title=Temperature measurement |journal=Sensors |url=http://www.sensorsmag.com/sensors/temperature/temperature-measurement-1030 |accessdate=2010-02-19 |archive-date=2010-03-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100322224826/http://www.sensorsmag.com/sensors/temperature/temperature-measurement-1030 |url-status=dead }}</ref>, bir-birini əvəz edə bilən, standart girişlə təmin olunmuş və temperaturu geniş həddə ölçmə qabiliyyətinə malik qurğulardır. Temperaturun ölçülməsində digər metodlardan fərqli olaraq, termocütlər özü qidalanır və xarici qida mənbəyinin olmasını tələb etmir. Termocütlərin əsas məhdudiyyəti onların dəqiqliyidir. Bir dərəcə [[selsi şkalası|selsidən]] (°C) daha az xətalı sistemləri hazırlamaq , çətin başa gəlir.<ref name="tctable.html">{{cite web |title=Technical Notes: Thermocouple Accuracy |work=IEC 584-2(1982)+A1(1989) |url=http://www.microlink.co.uk/tctable.html |accessdate=2010-04-28 |archive-date=2022-01-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220128074406/https://www.microlink.co.uk/tctable.html |url-status=live }}</ref>

Termocütlər sənayedə geniş istifadə olunur. Termocütün tətbiq olunduğu sahələrə sobalar, [[qaz turbinləri]]ndə işlənmiş qazı çıxarmaq üçün borular, [[dizel mühərrikləri]] və digər sənaye proseslərini misal göstərmək olar. Termocütlər termostatlarda temperatur sensorları kimi yaşayış binaları, idarə və müəssisələrdə  də istifadə  edilir.

== Termoelementlərin iş prinsipi ==
Termoelemtlərin iş prinsipi-iki müxtəlif [[Metal kontaktı|metalın kontaktında]] [[Cərəyan şiddəti|cərəyan]]ın yaranması hadısəsinə əsaslanır. Belə kontaktlardan ibarət olan şüalanma qəbulediciləri termoelementlər adlanır. Adətən iki nazik [[metal]] təbəqə [[gümüş]]lə lehimlənir. Kontaktda metal əvəzinə yarımkeçirici də ola bilər. Metalların sərbəst ucları xarici dövrəyə qoşulur və [[qalvanometr]]lə qapanır. Alınan [[elektrik hərəkət qüvvəsi]] [[temperatur]] dəyişməsi <math>\vartriangle T</math> ilə və verilən metal kontaktı üçün <math>e</math> termoelektron hərəkət qüvvəsi ilə [[Mütənasib|mütənasibdir.]]<ref name=":0">N.Z.İsmayılov Praktik astrofizika Bakı,2012 s-150</ref>

Məsələn, termo e.h.q. miqdarı [[mis]] və konstantan üçün <math>e=4,2 \centerdot 10^{-5} V/^o\Complex</math>, dəmir və bismut üçün <math>e=8,3 \centerdot 10^{-5} V/^o\Complex</math> və tellur-bismut üçün <math>e=36 \centerdot 10^{-5} V/^o\Complex</math> olur. Termoelektron cərəyanı

<math>i={\operatorname{e}\!\vartriangle T\over\operatorname{r_i}+r_g}</math>      (1)

kimi təyin olunur, burada <math>r_i</math> və <math>r_g</math> termoelementin və qalvanometrin müqavimətləridir. <math>r_i\sim 10-50 Om</math> olur. Onda <math>r_g</math> də həmin qədər götürülür.

Bir neçə termoelement ardıcıl birləşdirilə bilər. Məsələn, elə qoşmaq olar ki, yalnız cüt qaynaqlara [[Şüalanma|şüa]] düşsün, təklər isə qaranlıqda saxlansın. Belə ''n'' qoşulmanın yaratdığı cərəyan şiddəti

<math>i={\operatorname{en}\!\vartriangle T\over\operatorname{nr_i}+r_g}</math>    (2)

olar. Belə qoşma o vaxt sərfəlidir ki, <math>r_g</math> müqaviməti <math>r_i</math>-dən çox böyük olsun və <math>nr_i</math> hasili <math>r_g</math>-dən çox fərqlənməsin.<ref name=":0" />

Xarici təsirlərə ən dayanıqlı birləşmə bir-biri ilə əks qütblərdə qoşulan iki etrmoelement cütü ola bilər. Bu zaman onlar ardıcıl şəkildə elə birləşdirilir ki, elektrik hərəkət qüvvələri bir-birinə əks istiqamətdə yönəlsin. Belə birləşmədə termoelementlər bir-birinə yaxın olduğundan xarici təsirlərə eyni cür məruz qalırlar və adi halda heç bir cərəyan vermirlər. Əgər onları növbə ilə şüalandırsaq, onlar müxtəlif işarəli eyni qədər kənaraçıxmalar göstərər.<ref>N.Z.İsmayılov Praktik astrofizika Bakı,2012 s-151</ref>
== Xarici keçidlər ==
{{Vikianbar kateqoriyası|Thermocouples}}
*[http://www.msm.cam.ac.uk/utc/thermocouple/pages/ThermocouplesOperatingPrinciples.html Termocütün işləmə prinsipi – Kembric Universiteti ] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20110224022722/http://www.msm.cam.ac.uk/utc/thermocouple/pages/ThermocouplesOperatingPrinciples.html |date=2011-02-24 }} {{en}}
*[http://www.temperaturemonitoringuae.com/products/thermocouple Termocüt]{{en}}

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

[[Kateqoriya:Termometrlər]]
[[Kateqoriya:Sensorlar]]
[[Kateqoriya:Termoelektrik hadisələri]]