Su sərfi üçün mənbəyə bax

[[Fayl:If-tantalusweir_large.jpg|alt=Yellouston Milli Parkında çayın su sərfinin hesablanması (ABŞ)|thumb|267x267px|[[Yellouston Milli Parkı]]nda çayın su sərfinin hesablanması (ABŞ)]]
'''Su sərfi''' — axının canlı en kəsim sahəsindən bir saniyədə keçən suyun [[həcm]]inə sərf deyilir.

== Hesablanması ==
Su sərfi aşağıdakı düsturla hesablanır:

<math>Q=W\cdot V {m}^3/san</math>

'' ('''Q'''-su sərfi, '''W'''- en kəsiyi , '''V'''- suyun sürəti)''

Böyük sərflər adətən <math>{m}^3/san</math>, kiçik sərflər isə <math>{l}/san</math> ilə ölçülür. Sərf axının əsas səciyyəvi elementlərindən biri hesab edilir. Müxtəlif [[Hidrotexnika|hidrotexniki]] qurğuların, [[suvarma]] [[kanal]]larının [[layihə]]ləndirilməsində sərf məlumatlarından geniş istifadə olunur. Suvarma sistemləri üzrə [[su]] tələbatı qrafikləri, kanallar arasında su bölgüsü, təsərrüfatların suvarma və su dövriyyəsi planlarında sərf əsas göstərici kimi qəbul olunur.<ref name=":0">Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət. Bakı-Elm-2008.</ref>

Sərf haqqında olan ölçmə [[məlumat]]larına əsasən onun bir sıra hesabat göstəriciləri təyin edilir. Bu səciyyəvi göstəricilərə orta gündəlik, orta aylıq, orta illik, orta və ekstremal çoxillik sərflər daxildir. Bunlarla yanaşı, çayın [[daşqın]], [[gursulu]], azsulu fazalarına xas olan maksimal və minimal sərf göstəriciləri də təyin olunur.

[[Axım]]ı səciyyələndirən əsas göstəricilərdən biri də onun həcmidir. İstənilən vaxt üçün axımın həcmini sərf məlumatları əsasında müəyyən edilə bilər.

== Maksimal sərf ==
Maksimal sərf çayların gursulu və daşqın dövrlərində əmələ gəlməklə ani vaxt və ya qısa müddətdə davam edir. [[Rusiya]] ərazisində olan çayların çoxu üçün gursulu dövr [[yaz]] fəslində qarın [[intensiv]] əriməsi ilə əlaqədardır. Çaylarda daşqının əmələ gəlməsinə yaz-[[yay]] və [[payız]] fəsillərində şiddətli yağışlar əsas səbəb olur.<ref name=":0" />

Əmələgəlmə xüsusiyytlərinə görə maksimal sərf üç qrupa bölünür.
* [[Qar]] suyundan əmələ gələn maksimal sərf
* [[Yağış]] suyundan əmələ gələn maksimal sərf
* Qarışıq sular hesabına (qar və yağış suları) əmələ gələn maksimal sərf
[[Azərbaycan]] çaylarında maksimal sərf [[Çay (coğrafiya)|çay]] hövzələrində qarın intensiv əridiyi, güclü yağışlar düşdüyü yaz aylarında və yayın əvvəllərində təsadüf edilir. Bəzi dağıdıcı qüvvəyə malik maksimal sərfləri qismən tənzimləmək məqsədi ilə sədlər, suaşıran qurğular, [[dəmir]] və şose yollarının maneələrlə kəsişmə yerlərində sahilbərkidici işlər və digər qurğular layihə olunur.

== Minimal sərf ==
Minimal sərf çayların azsulu dövründə- [[Vikipediya:Qış fəsili|qış]] və yay-payız [[mövsüm]]lərində təsadüf edilir. Minimal sərfi səciyyələndirən onun gündəlik və orta minimum qiymətləri hesab olunur. Minimal sərf göstəricilərindən suvarma, [[su təchizatı]], gəmiçilik, energetika sahələrində münasib tələbatların ödənilməsini aşkar etmək üçün istifadə edilir.

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Xarici keçid ==
[https://web.archive.org/web/20160829155723/http://meliorator.az/word/s%C9%99rfhesab.doc Sərfin hesablanması]

== Həmçinin bax ==
* [[Çayın sülb axımı]]
* [[Su səviyyəsi (çay və göllərdə)]]

[[Kateqoriya:Coğrafiya]]
[[Kateqoriya:Hidrologiya]]