Orbit kilidlənməsi üçün mənbəyə bax

[[Şəkil:Tidal locking of the Moon with the Earth.gif|thumb|310x310px|Cazibə kilidlənməsi, [[Ay|Ayın]] [[Yer|Yerin]] orbitində təqribən eyni vaxtda öz oxu ətrafında fırlanmasına səbəb olur. Librasiya effektləri istisna olmaqla, bu, sol şəkildə göründüyü kimi Ayın eyni üzünün Yerə tərəf olmasına səbəb olur. Əgər Ay qravitasiya kilidinə məruz qalmasaydı, sağ şəkildə göstərildiyi kimi Yerin orbitində hərəkət edərkən alternativ olaraq Yerə yaxın və uzaq tərəflərini göstərərdi.]]
[[Şəkil:Pluto-Charon System.gif|thumb|310x310px|[[Pluton]]-[[Xaron (Plutonun peyki)|Xaron]] sisteminin yan görüntüsü. Bu təsvirdə Pluton və Xaronun bir-birinə səliqəli kilidlənməsini görürsünüz. Xaron [[Ağırlıq mərkəzi|ağırlıq mərkəzindən]] dolayı o Plutonun xaricində yerləşir; buna görə Pluton və Xaron bəzən ikili sistem sayılırlar.]]'''Orbit kilidlənməsi''' (''Qravitasiya kilidlənməsi'' və ya ''sinxron fırlanma'') — bir cismin öz ətrafında fırlanma sürəti ilə, peyki olduğu planet və ya ulduzun orbitində fırlanma surətinin bərabər olma vəziyyəti. Bu vəziyyətdə cisim, ətrafında fırlandığı "daha böyük kütləli" cismə həmişə eyni üzü baxacaq formada fırlanır. Bu elmə '''sinxron fırlanma''' olaraq da məlumdur: nizamlı şəkildə kilidlənmiş cisim, öz oxu ətrafında peyki olduğu planet və ya ulduzun orbitində fırlanmaq üçün kifayət qədər vaxt alır. Məsələn, [[Ay|Ayın]] eyni tərəfi həmişə [[Yer|Yerə]] baxır, baxmayaraq ki, Ayın orbiti mükəmməl dairəvi olmadığı üçün bir sıra [[Librasiya|dəyişkənliyi]] var. Bu halda [[Təbii peyk|peyk]], özündən daha böyük cisimə kilidlənir. <ref>{{cite web|title=When Will Earth Lock to the Moon?|url=http://www.universetoday.com/128350/will-earth-lock-moon/|website=Universe Today|date=2016-04-12|access-date=2020-04-10|archive-date=2016-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160923082215/http://www.universetoday.com/128350/will-earth-lock-moon/|url-status=live}}</ref> Bununla birlikdə, iki cisim arasındakı kütlə fərqi və aralarındakı məsafə nisbətən azdırsa, hər biri digərinə səliqəli kilidlənə bilər; bu, [[Pluton]] və onun peyki [[Xaron (Plutonun peyki)|Xaron]] üçün də belədir. 

İki cisim arasında təsir, hər iki cisimin cazibə qüvvələrinin qarşılıqlı şəkildə fırlanaraq yavaşca kilidlənənə qədər yaranır. Zamanla, milyonlarla il ərzində, təsir gücü, enerji mübadiləsi və [[Enerjinin yayılması|istilik yayılması]] nəticəsində hər iki cisimin öz orbitlərində fırlanma nisbətləri dəyişir. Cisimlərdən biri orbit ərzində fırlanma sürətindən artıq bir dəyişikliyin olmadığı bir vəziyyətə çatdıqda bu zaman kilidlənmə baş verir. <ref name="Barnes_2010">{{cite book|title=Formation and Evolution of Exoplanets|editor1-first=Rory|editor1-last=Barnes|publisher=John Wiley & Sons|year=2010|isbn=978-3527408962|page=248|url=https://books.google.com/books?id=-7KimFtJnIAC&pg=PA248|access-date=2020-04-11|archive-date=2017-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170321144140/https://books.google.com/books?id=-7KimFtJnIAC&pg=PA248|url-status=live}}</ref> Cisim ayrılarkən bu halda yerində qalmağa meyilli olur çünki onun sistemə geri enerji ötürməsi lazımdır. Məsələn böyük bir planet cismi pozarsa qravitasiya kilidini açmaq üçün cismin orbiti zamanla sürüşə hətta orbitdən çıxa da bilər.  

Cisimin kilidlənməsi o demək deyil ki cisimin orbiti sabit qalacaq. <ref name="Heller_Leconte_Barnes_2011">{{cite journal|last1=Heller|first1=R.|last2=Leconte|first2=J.|last3=Barnes|first3=R.|title=Tidal obliquity evolution of potentially habitable planets|journal=Astronomy & Astrophysics|volume=528|id=A27|pages=16|date=April 2011|doi=10.1051/0004-6361/201015809|bibcode=2011A&A...528A..27H|arxiv=1101.2156}}</ref> Məsələn Merkuridə cazibə kilidi Günəş ətrafında hər iki dövrədən bir üç rotasiyanı tamamlayır. Bir cisimin öz orbitinin dairəvi olduğunu fərz etsək öz dönmə oxunun Ay kimi çoxda əyilmədiyi bir halda, cazibə kilidlənməsi, ətrafında dövr etdiyi cismə daim eyni üzünün baxmasına səbəb olar. <ref name="Barnes_20102">{{cite book|title=Formation and Evolution of Exoplanets|editor1-first=Rory|editor1-last=Barnes|publisher=John Wiley & Sons|year=2010|isbn=978-3527408962|page=248|url=https://books.google.com/books?id=-7KimFtJnIAC&pg=PA248|access-date=2020-04-11|archive-date=2017-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170321144140/https://books.google.com/books?id=-7KimFtJnIAC&pg=PA248|url-status=live}}</ref><ref name="Heller_Leconte_Barnes_20112">{{cite journal|last1=Heller|first1=R.|last2=Leconte|first2=J.|last3=Barnes|first3=R.|title=Tidal obliquity evolution of potentially habitable planets|journal=Astronomy & Astrophysics|volume=528|id=A27|pages=16|date=April 2011|doi=10.1051/0004-6361/201015809|bibcode=2011A&A...528A..27H|arxiv=1101.2156}}</ref><ref>{{cite book|title=Mercury|first1=T. J.|last1=Mahoney|publisher=Springer Science & Business Media|year=2013|isbn=978-1461479512|url=https://books.google.com/books?id=iC65BAAAQBAJ&pg=PA44|access-date=2020-04-12|archive-date=2022-05-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20220526224028/https://books.google.com/books?id=iC65BAAAQBAJ&pg=PA44|url-status=live}}</ref> Kilidlənmiş cisimin orbital sürətində və fırlanma oxunun meylində bəzi dəyişikliklər ola bilər.  

== Mexanizmi ==
Bir-birinə yaxınlaşan və bir-birinə baxan A və B cisimləri B-nin kütləsinin A-nın kütləsinə daha böyük sıx şəkildə bağlamaq üçün lazım olan [[Fırlanma periodu|fırlanma periodunun]] dəyişməsi, A-nın [[Cazibə qüvvəsi|qravitasiyası]] tərəfindən B-də səbəb olduğu qabarıqlıqlara görə A-nın kütləsi ilə tətbiq etdiyi [[Moment|momentdən]] qaynaqlanır. <ref>{{cite book|title=Physics and Chemistry of the Solar System|first1=John|last1=Lewis|publisher=Academic Press|year=2012|isbn=978-0323145848|pages=242–243|url=https://books.google.com/books?id=35uwarLgVLsC&pg=PA242|access-date=2020-04-16|archive-date=2022-05-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20220527233338/https://books.google.com/books?id=35uwarLgVLsC&pg=PA242|url-status=live}}</ref>

A cisimindən B-yə qədər olan cazibə qüvvəsi məsafəyə görə dəyişəcək, ən yaxın səth A-dan ən az və ən uzaq məsafədədir. Bu, B cismi boyunca tarazlığı pozacaq bir cazibə [[Qradiyent|qradiyentini]] yaradır. B cismin gövdəsi A tərəfə yönəldilmiş ox boyunca uzanacaq və əksinə bu oxa [[ortoqanal]] istiqamətdə ölçüdə azalacaq. Uzanan əyriliklər təsir axını kimi tanınır. (Qatı Yer üçün bu qabarıqlıqlar təqribən 0,4 metrə qədər olan yerdəyişmələrə çata bilər.) <ref>{{cite journal|title=Impact of solid Earth tide models on GPS coordinate and tropospheric time series|display-authors=1|last1=Watson|first1=C.|last2=Tregoning|first2=P.|last3=Coleman|first3=R.|journal=Geophysical Research Letters|volume=33|issue=8|pages=L08306|date=April 2006|doi=10.1029/2005GL025538|bibcode=2006GeoRL..33.8306W|url=http://eprints.utas.edu.au/3437/1/2005GL0255381.pdf|access-date=2020-04-16|archive-date=2021-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20211126171559/https://eprints.utas.edu.au/3437/1/2005GL0255381.pdf|url-status=live}}</ref> B səliqəli şəkildə bağlanmadıqda, qabarıqlıqlar orbital hərəkətlər səbəbiylə səthi üzərində hərəkət edər, iki "yüksək" təsir çubuğundan biri A gövdəsinin yuxarı olduğu yerə yaxınlaşar. Kiçik cisimlərdə də kilidlənmə pozulması olur lakin bu pozulma nisbətən daha az olur.

B cismi təsir qüvvəsinin səbəb olduğu bu periodik qurulmaya qarşı müqavimət göstərər. Əslində, B-ni qravitasiya tarazlığı formasına dəyişdirmək üçün müəyyən vaxt tələb olunur, bu vaxta qədər formalaşan qabarcıqlar A-B oxundan B-nin fırlanması ilə bir qədər məsafədə keçirilmişdir. Kosmosdakı bir boşluq nöqtəsindən göründüyü kimi, maksimum yayma nöqtələri A tərəfə yönəldilmiş oxdan kənarlaşdırılır. B-nin fırlanma müddəti onun orbital dövrünə nisbətən daha qısadırsa, qabarıqlıqlar A istiqamətində oxa doğru irəliləyir, B-nin fırlanma müddəti daha uzun olduqda, axınlar geridə qalır. 
[[Şəkil:Árapály forgatónyomaték.png|thumb|Bir cisimdə (yaşıl) qravitasiya çıxıntıları əsas oxla (qırmızı) səhv nizamlamışsa, qravitasiya təsirləri (mavi), cismi yenidən nizamlama isqitamətinə doğru bükən bir cism üzərində tork vurur.]]
[[Şəkil:MoonTorque.jpg|thumb|Dönmə tezliyi orbital tezliyindən daha böyükdürsə, fırlanmaya qarşı çıxan kiçik bir tork meydana gəlir, nəticədə tezlikləri kilidləyir (vəziyyət yaşıl rəngdə təsvir olunur)]]
Artıq axınlar A-B oxundan kənarlaşdırıldığı üçün A-dakı kütlədə cazibə qüvvəsi B-ə fırlanma tətbiq edər. A tərəfə baxan qabarıqlıq üzərindəki tork, B-nin fırlanmasını orbit boyunca eyni nizama gətirərkən, A-dan uzağa baxan "arxa" qabarıqlıq tərs istiqamətdə hərəkət edər. Bununla birlikdə, A üzlü tərəfdəki qabarit təxminən B diametrindən bir məsafədə arxa qabaritdən daha A-ya yaxındır və buna görə bir az daha güclü cazibə qüvvəsinə və fırlanmaya məruz qalır. Hər iki qabarit nəticəsində baş verən fırlanma, B-nin fırlanmasını orbital dövrü ilə sinxronlaşdırmaq üçün hərəkət edir və nəticədə təsir qüvvəsinin kilidlənməsinə səbəb olur.

=== Orbital dəyişikliklər ===
Bütün A-B sisteminin [[İmpuls momenti|impuls momentumu]] bu müddətdə qorunub saxlanılır ki, B fırlanma anı sürətini itirir və orbital ''bucaq təcili'' eyni miqdarda artır (A-nın fırlanmasına bəzi kiçik təsirlər də olur). Bu A ilə əlaqəli B orbitinin fırlanma yavaşlaması ilə yüksəlməsinə səbəb olur. B-nin çox yavaş fırlanmağa başladığı vəziyyətdə, təsir kilidi həm B-nin fırlanmasını sürətləndirir həm də orbitini ''aşağı salır''.

=== Daha böyük cismin kilidlənməsi ===
<blockquote>''Həmçinin bax: [[Sinxron orbit]]''</blockquote>Təsir kilidləmə effekti daha böyük A cismi tərəfindən baş verir, lakin daha az sürətlə B kütləsi sayəsində B-nin cazibə qüvvəsi daha zəifdir. Məsələn, fosil qeydlərində göstərildiyi kimi geoloji zaman ərzində nəzərə çarpan bir miqdarla Yerin fırlanması Ay tərəfindən tədricən yavaşlanır. <ref>{{cite book|first=Imke|last=de Pater|date=2001|title=Planetary Sciences|url=https://archive.org/details/planetaryscience00pate|publisher=Cambridge|isbn=978-0521482196|page=[https://archive.org/details/planetaryscience00pate/page/n75 34]}}</ref> Cari qiymətləndirmələr bunun (Günəşin qravitasiya təsiri ilə birlikdə) Yer Gününün təqribən 6 saatdan cari 24 saata qədər (⁠≈ ⁠4½ milyard il ərzində) uzanmasına kömək etməsini göstərir. Hal-hazırda [[Atom saatı|atom saatları]] göstərir ki, Yerin günü bir əsrdə orta hesabla 2,3 milisaniyəyə uzanır. <ref>{{cite web|last=Ray|first=R.|date=15 May 2001|url=http://bowie.gsfc.nasa.gov/ggfc/tides/intro.html|title=Ocean Tides and the Earth's Rotation|publisher=IERS Special Bureau for Tides|accessdate=17 March 2010|archive-date=5 November 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151105135911/http://bowie.gsfc.nasa.gov/ggfc/tides/intro.html|url-status=dead}}</ref> Kifayət qədər vaxt verildiyi təqdirdə bu, Yer ilə Ay arasında qarşılıqlı qravitasiya kilidini yaradacaqdır. [[Sutka|Yer gününün]] uzunluğu ilə yanaşı bir ayın uzunluğu da artacaq. Yerin ulduz günü, nəticədə [[Ayın orbiti|Ayın orbit]] dövrü ilə eyni uzunluğa sahib olacaq, hazırda Yerin gününün təqribən 47 qatı uzunluğa sahib olacaq. Ancaq Günəşin [[Qırmızı nəhənglər|qırmızı nəhəngə]] çevrilməsindən və Yerlə Ayı əhatə etməsindən əvvəl Yerin Aya diqqətlə bağlanacağı gözlənilmir. <ref>{{cite book|last1=Murray|first1=C. D.|first2=Stanley F.|last2=Dermott|title=Solar System Dynamics|date=1999|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-57295-8|page=184}}</ref> <ref>{{cite book|last=Dickinson|first=Terence|authorlink=Terence Dickinson|title=From the Big Bang to Planet X|url=https://archive.org/details/frombigbangtopla00unse|date=1993|publisher=[[Camden House]]|location=Camden East, Ontario|isbn=978-0-921820-71-0|pages=[https://archive.org/details/frombigbangtopla00unse/page/79 79]–81}}</ref>

Bənzər ölçülü cisimlər üçün təsiri hər ikisi üçün müqayisə edilə bilən ölçüdə ola bilər və hər ikisi bir-birinə daha qısa müddətdə diqqətlə bağlana bilər. Buna misal olaraq [[cırtdan planet]] [[Pluton|Plutonu]] və onun peyki [[Xaron (Plutonun peyki)|Xaronu]] göstərmək olar. Artıq Xaron Plutonun bir yarımkürəsindən görünəbildiyi vəziyyətə çatıb (ya da tam əksi). <ref name="Michaely2017">{{citation|title=On the Existence of Regular and Irregular Outer Moons Orbiting the Pluto–Charon System|volume=836|bibcode=2017ApJ...836...27M|doi=10.3847/1538-4357/aa52b2|date=February 2017|pages=7|id=27|issue=1|journal=The Astrophysical Journal|display-authors=1|first3=Evgeni|last3=Grishin|first2=Hagai B.|last2=Perets|first1=Erez|last1=Michaely|arxiv=1506.08818}}</ref>

=== Eksantrik orbitlər ===
{{sitat|Geniş yayılmış bir yanlış anlama, səliqəli kilidlənmiş bir cisim üzünü həmişə kilidləndiyi cisimə tərəf tutur.

— Heller et al (2011) <ref name=Heller_Leconte_Barnes_2011/>}}
Sıfıra yaxın bir eksantrikliyi olmayan orbitlər, cisim periapsisdə olduqda [[fırlanma]] sürəti [[Orbit sürəti|orbital sürətlə]] bağlanmağa meyllidir, bu iki cisim arasında ən güclü qravitasiya qarşılıqlılığı nöqtəsidir. Əgər orbitin kilidləndiyi bir cisim varsa, bu ikinci cisim əsas cismin fırlanma sürətinin dalğa şəklində dəyişməsinə səbəb ola bilər. Bu qarşılıqlı təsir həm də ətrafdakı orbital cismin orbital eksantrikliyinin artmasına səbəb ola bilər - ekssentrik nasos kimi tanınan bir təsirdir. <ref name="Correia2012">{{citation|title=Pumping the Eccentricity of Exoplanets by Tidal Effect|volume=744|bibcode=2012ApJ...744L..23C|doi=10.1088/2041-8205/744/2/L23|date=January 2012|pages=5|id=L23|issue=2|journal=The Astrophysical Journal Letters|last1=Correia|postscript=.|first3=Jacques|last3=Laskar|first2=Gwenaël|last2=Boué|first1=Alexandre C. M.|arxiv=1111.5486}}</ref>

Bəzi hallarda, orbit [[Eksantrik|eksantrikdir]] və qravitasiya effekti nisbətən zəifdir, kiçik cisim səliqəli bağlanmaq əvəzinə, ''fırlanma-orbit rezonansı'' ilə nəticələnə bilər. Burada cismin fırlanma dövrünün öz orbital dövrünə nisbəti 1:1-dir. Məsələn [[Merkuri (planet)|Merkurinin]] Günəş ətrafındakı öz orbitinə 3:2 rezonansla bağlanır.  

Bir çox ekzoplanetin (xüsusən yaxın olanların) 1:1-dən yüksək olan sürətli orbit rezonanslarında olacağı gözlənilir. Merkuriyə bənzər bir planet, məsələn, 3:2, 2:1, və ya 5:2 fırlanma-orbit rezonansında, hər birinin orbital eksantrikliyə bağlı olma ehtimalı ilə tutula bilər. <ref name="Makarov2012">{{citation|title=Conditions of Passage and Entrapment of Terrestrial Planets in Spin–orbit Resonances|last1=Makarov|first1=Valeri V.|journal=The Astrophysical Journal|volume=752|issue=1|id=73|pages=8|date=June 2012|doi=10.1088/0004-637X/752/1/73|bibcode=2012ApJ...752...73M|arxiv=1110.2658|postscript=.}}</ref>

== Yaranması ==
[[Şəkil:Synchronous rotation.svg|thumb|Dövrətmənin kilidlənməsi səbəbindən mərkəzi hissənin sakinləri heç vaxt peykin yaşıl zonasını görə bilməyəcəklər.]]

=== Peyklər ===
[[Günəş sistemi|Günəş sisteminin]] ən böyük peykləri, [[Günəş sistemində qravitasiyalı dairəvi cisimlərin siyahısı|cazibə qüvvəsinə məruz qalan dairəvi peyklərdir]] və bu peyklər qravitasiya səbəbindən səliqəli şəkildə özündən daha böyük cismə kilidlənir. Peyklər həmçinin özündən böyük cismə yaxın orbitdə yerləşir amma bu yerləşmə heç vaxt sabit qalmır. ([[Kubik funksiya|Kubik funksiyası]] kimi). <ref>{{cite book|last1=Schutz|first1=Bernard|title=Gravity from the Ground Up|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521455060|page=43|url=https://books.google.com/books?id=P_T0xxhDcsIC&pg=PA43|accessdate=24 April 2017|date=2003-12-04|archive-date=2022-05-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20220527233338/https://books.google.com/books?id=P_T0xxhDcsIC&pg=PA43|url-status=live}}</ref> Diqqət çəkən istisnalar, [[Qaz nəhəngi|qaz nəhənglərinin]] qeyri-adi xarici peykləridir ki, bu da digər peyklərdən fərqli olaraq kilidləndiyi cisimin orbitində və çox uzağında nizamsız hərəkət edir.

[[Pluton]] və [[Xaron (Plutonun peyki)|Xaronu]] qravitasiya kilidinə nümunə göstərmək olar. Xaron nisbətən böyük bir peykdir və eyni zamanda çox yaxın [[Orbit|orbitə]] sahibdir. Bu Pluton və Xaronun qarşılıqlı şəkildə kilidlənməsinə səbəb olur. Plutonun səliqəli kilidlənməyən peykləri də var bunlar; [[Stiks (peyk)|Stiks]], [[Nikta (peyk)|Nikta]], [[Kerber (peyk)|Kerber]] və [[Hidra]] peykləridir. 

[[Kiçik planet peyki|Kiçik planet peyklərində]] qravitasiya kilidlənməsi çox bilinmir lakin yaxınlıqlarında fırlanan orbitlərin kilidlənməsi seçilə bilər. 

==== Yerin peyki ====
Ayın fırlanma və orbital dövrləri Yerin qravitasiyasına səliqəli kilidlənir, buna görə də Yerdən Ayı müşahidə edərkən Ayın hər zaman eyni yarımkürəsi görülür. 1959-cu ilə qədər [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|Sovet İttifaqının]] [[Luna 3|''Luna 3'']] kosmik gəmisinə qədər [[Ayın uzaq tərəfi]] görülməmişdi. <ref>{{cite web|title=Oct. 7, 1959 – Our First Look at the Far Side of the Moon|url=http://www.universetoday.com/105326/oct-7-1959-our-first-look-at-the-far-side-of-the-moon/|website=Universe Today|date=2013-10-07|access-date=2020-06-28|archive-date=2022-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20220812035122/https://www.universetoday.com/105326/oct-7-1959-our-first-look-at-the-far-side-of-the-moon/|url-status=live}}</ref>

Yer planeti kosmik aparatlarla Aydan müşahidə edildikdə, Yer göy üzünə çevrilmiş kimi görünmür, eyni yerdə qalaraq öz oxu ətrafında fırlanarırmış kimi görünür. {{mənbə göstər}}
[[Şəkil:FullMoon2010.jpg|thumb|[[Ay|Ayın]] qravitasiya kilidi 1:1 nisbətində olduğu üçün [[Yer|Yerə]] həmişə [[Ayın yaxın tərəfi|Ayın eyni üzü]] görünür.]]
Ayın fırlanma və orbital dövrlərində tam olaraq kilidlənməsinə baxmayaraq, [[librasiya]] və [[parallaks]] hadisələri səbəbindən Ayın ümumi səthinin təxminən 59 faizi Yerdən təkrarlanan müşahidələrlə görülə bilər. Kiliddən yayınma ilk növbədə Ayın orbitinin [[Orbital eksantriklik|eksantrikliyi]] səbəbindən dəyişən orbital sürətindən qaynaqlanır: bu, perimetri boyunca Yerdən görünməyə qədər təxminən 6° daha çox imkan verir. Parallax bir həndəsi effektdir: Yer səthində, Yer və Ayın mərkəzlərində ki xətdən uzaqdayıq və səbəbdən Ayın parlaq olduğu vaxt Ayın səthini təqribən 1° müşahidə edə bilirik. {{mənbə göstər}} 

=== Planetlər ===
Bir müddət Merkurinin Günəşlə sinxron fırlanma vəziyyətində olduğu düşünülürdü. Bu, Merkurinin ən yaxşı şəkildə müşahidə etmək üçün yerləşdirilməsi idi, eyni tərəf içəriyə doğru baxırdı. 1965-ci ildə radar müşahidələri bunun yerinə Merkurinin Günəş ətrafında hər iki dövrəsi üçün üç dəfə fırlanan 3:2 fırlanma-orbit rezonansı olduğu göstərdi və bu da müşahidə nöqtələrində eyni mövqə ilə nəticələndi. Modelləşdirmə, Merkurinin yaranmasından 20 (və daha çox ehtimal ki, hətta 10) milyon il sonra, tarixinin çox ərkən vaxtlarında 3:2 fırlanma-orbit vəziyyətinə alındığını göstərdi. <ref name="Noyelles2012">{{Cite journal|bibcode=2014Icar..241...26N|last-author-amp=yes|pages=26–44|doi=10.1016/j.icarus.2014.05.045|volume=241|date=2014|journal=Icarus|title=Spin–orbit evolution of Mercury revisited|first4=Michael|last1=Noyelles|last4=Efroimsky|first3=Valeri V.|last3=Makarov|first2=Julien|last2=Frouard|first1=Benoit|arxiv=1307.0136}}</ref>

[[Venera (planet)|Veneranın]] Yerə ardıcıl yaxın yanaşmaları arasında 583.92 günlük interval var bu da öz növbəsində 5.001444 Günəş gününə bərabərdir, hər yaxın yanaşmada təxminən eyni üzü Yer üzündən görünür. Bu yanaşma formasının təsadüfən ortaya çıxdığı və ya Yer ilə bir növ qravitasiya kilidinin nəticəsi olub-olmadığı bilinmir. <ref>{{cite journal|last1=Gold|first1=T.|last2=Soter|first2=S.|date=1969|title=Atmospheric tides and the resonant rotation of Venus|journal=Icarus|volume=11|issue=3|pages=356–366|bibcode=1969Icar...11..356G|doi=10.1016/0019-1035(69)90068-2}}</ref>

Qırmızı cırtdan [[Proksima Sentavr]] ətrafında fırlanan və 2016-cı ildə kəşf edilən [[ekzoplanet]] [[Proksima Sentavr b]] planeti sinxron fırlanma <ref>{{cite news|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=Earth-like planet found orbiting the star next door|url=https://www.cbc.ca/news/technology/earth-like-planet-proxima-centauri-1.3733882|agency=Associated Press|date=2016-08-24|access-date=2016-08-24|archive-date=2021-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210308195657/https://www.cbc.ca/news/technology/earth-like-planet-proxima-centauri-1.3733882|url-status=live}}</ref> və ya Merkuri kimi 3:2 fırlanma-orbit rezonansını ifadə edən orbit kilidlənməsidir. <ref>{{cite web|title=Numerical simulation of possible surface temperatures on Proxima b (synchronous rotation)|url=https://www.eso.org/public/unitedkingdom/videos/eso1629g/|publisher=ESO|year=2016|accessdate=24 August 2016|archive-date=6 June 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190606125652/https://www.eso.org/public/unitedkingdom/videos/eso1629g/|url-status=live}}</ref>

Kilidlənmiş [[Ekzoplanet|ekzoplanetlərin]] bəziləri [[Göz kürəsi planet|göz kürəsi planetlərdir]]. Bu planetlər öz növbəsində "isti" və "soyuq" göz kürəsi planetləri olaraq ikiyə ayrılır. <ref>{{cite web|url=http://nautil.us/blog/forget-earth_likewell-first-find-aliens-on-eyeball-planets|title=Forget "Earth-Like"—We'll First Find Aliens on Eyeball Planets|publisher=Nautilus|language=English|author=Sean Raymond|date=20 February 2015|accessdate=5 June 2017|archive-date=23 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170623082602/http://nautil.us/blog/forget-earth_likewell-first-find-aliens-on-eyeball-planets|url-status=live}}</ref> <ref name="SA-20200105">{{cite news|last=Starr|first=Michelle|title=Eyeball Planets Might Exist, And They're as Creepy as They Sound|url=https://www.sciencealert.com/eyeball-planets-might-exist-yep-they-re-exactly-as-creepy-as-they-sound|date=5 January 2020|work=ScienceAlert.com|accessdate=6 January 2020|archive-date=6 January 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200106014046/https://www.sciencealert.com/eyeball-planets-might-exist-yep-they-re-exactly-as-creepy-as-they-sound|url-status=live}}</ref>

=== Ulduzlar ===
Kainatda yaxın [[İkili ulduz|ikili ulduzların]] öz orbitlərini ilk formalaşdırmağa başlamaları bu ulduzların ibtidai dövürlərinə təsadüf edir. İkili ulduzlar hər zaman bir-birinin orbitinə səliqəli kilidlənir. Həmçinin [[Ekzoplanet|ekzoplanetlərin]] də bu ulduzların qravitasiya kilidinə səliqəli kilidləndiyi düşünülür. [[MOST]] tərəfindən təsdiqlənən qeyri-adi bir nümunəyə əsasən, [[Tau Volopasa b]] <ref name="space.com">{{cite web|url=http://www.space.com/scienceastronomy/050523_star_tide.html|title=Role Reversal: Planet Controls a Star|date=2005-05-23|first=Michael|last=Schirber|publisher=space.com|accessdate=2018-04-21|archive-date=2008-08-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20080804180104/http://www.space.com/scienceastronomy/050523_star_tide.html|url-status=live}}</ref> planeti tərəfindən yavaşca kilidlənmiş bir ulduz, [[Tau Volopasa]] ulduzunun özü ola bilər. Əgər belədirsə, deməli planetlə ulduz arasında olan orbit kilidlənməsi qarşılıqlıdır. <ref>{{cite journal|title=Life on a tidally-locked planet|last=Singal|first=Ashok K.|journal=Planex Newsletter|volume=4|issue=2|page=8|date=May 2014|bibcode=2014arXiv1405.1025S|arxiv=1405.1025}}</ref> <ref>{{cite journal|title=MOST detects variability on tau Bootis possibly induced by its planetary companion|first7=E.|arxiv=0802.2732|doi=10.1051/0004-6361:20078952|pages=691–697|issue=2|volume=482|journal=Astronomy and Astrophysics|year=2008|display-authors=1|first9=D. B.|last9=Guenther|first8=S. M.|last8=Rucinski|last7=Shkolnik|url=http://www.aanda.org/articles/aa/full/2008/17/aa8952-07/aa8952-07.html|first6=W. W.|last6=Weiss|first5=D.|last5=Huber|first4=R.|last4=Kuschnig|first3=J. M.|last3=Matthews|first2=B.|last2=Croll|first1=G. A. H.|last1=Walker|bibcode=2008A&A...482..691W|access-date=2020-07-11|archive-date=2021-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20210225212508/https://www.aanda.org/articles/aa/full/2008/17/aa8952-07/aa8952-07.html|url-status=live}}</ref> Ulduzlar fərqli enliklərdə fərqli sürətlə dönə bilən qazlı cisimlər olduğuna görə orbit kilidlənməsi Tau Volopasanın [[Maqnit sahəsi|maqnit sahəsinə]] görə mümkün ola bilir. {{mənbə göstər}}

== Vaxt şkalası ==
Cismin səliqəli şəkildə kilidlənməsinin vaxtını aşağıdakı formula ilə əldə etmək olar: <ref>{{cite journal|author=B. Gladman|display-authors=etal|title=''Synchronous Locking of Tidally Evolving Satellites''|journal=Icarus|date=1996|volume=122|issue=1|pages=166–192|doi=10.1006/icar.1996.0117|bibcode=1996Icar..122..166G}} (See pages 169–170 of this article. Formula (9) is quoted here, which comes from S. J. Peale, ''Rotation histories of the natural satellites'', in {{cite book|editor=J. A. Burns|title=''Planetary Satellites''|url=https://archive.org/details/planetarysatelli00burn|date=1977|publisher=University of Arizona Press|pages=[https://archive.org/details/planetarysatelli00burn/page/n98 87]–112|location=Tucson}})</ref>

<math>
t_{\text{lock}} \approx \frac{\omega a^6 I Q}{3 G m_p^2 k_2 R^5}
</math>

<big>Burada</big>

* <math>\omega\,</math>[[Saniyədə radian|saniyədə]] [[Radian|radianla]] ifadə olunan başlanğıc fırlanma dərəcəsi
* <math>a\,</math>planetin ətrafındakı orbitin hərəkətinin [[Yarı böyük və yarı kiçik oxlar|yarı əsas oxudur]] ([[Apsis|periapsis]] və [[Apsis|apoapsis]] məsafələrinin orta həddi ilə verilir)
* <math>I\,</math> <math>\approx 0.4\; m_s R^2</math> Burada <math>m_s\,</math>orbitin kütləsi, <math>R\,</math>isə orbitin orta radiusu olduğu orbitin [[Ətalət anı|ətalət anıdır]]
* <math>Q\,</math>orbitin dağılma funksiyası
* <math>G\,</math>[[qravitasiya sabiti]]
* <math>m_p\,</math>planetin kütləsidir və
* <math>k_2\,</math>orbit qravitasiyasının [[Sevgi rəqəmi|sevgi rəqəmidir]].
<math>Q</math> və <math>k_2</math>, <math>k_2/Q=0.0011</math> düsturuna bağlıdır. Bu düstur eyni zamanda Ayın orbitdən kənar bölgəsini hesablamaq üçün çox az istifadə edilir. Qabaca qiymətləndirsək, <math>Q \approx 100</math> düsturu aşağıdakı şəkildə hesablanır:

<math>
k_2 \approx \frac{1.5}{1+\frac{19\mu}{2\rho g R}},
</math>

Burada 

* <math>\rho\,</math>peykin sıxlığı
* <math>g\approx Gm_s/R^2</math> peykin yerüstü cazibə qüvvəsi
* <math>\mu\,</math>isə peykin sərtliyidir. Bu qayalıq cisimlər üçün 3{{e|10}} N&#xB7;m<sup>−2</sup> və buzlu cisimlər üçün 4{{e|9}} N&#xB7;m<sup>−2</sup> olaraq hesablanır.
Peykin ölçüsünü və sıxlığını bilmək hətta qiymətləndirilməli olan bir çox parametrləri (xüsusən ''ω'', ''Q'', və ''μ'') hesablamaq və əldə edilən hesablanmış kilidləmə müddətinin hətta on faktora uyğun olmaması gözlənilir. Bundan əlavə, orbitin kilidlənmə mərhələsində yarı əsas ox <math>a</math>, sonrakı [[qabarma və çəkilmə sürəti]] səbəbindən indiki dövrdə müşahidə olunanlardan əhəmiyyətli dərəcədə fərqli ola bilər və kilidlənmə müddəti bu dəyərə son dərəcə həssasdır.

Qeyri-müəyyənlik bu qədər yüksək olduğundan, yuxarıdakı düsturlar bir az daha asanlaşdırıla bilər. Peykin sferik olduğunu, <math>k_2\ll1\, , Q = 100</math> olduğunu fərz edərək, ilkin kilidlənməmiş vəziyyətdə hər 12 saatda bir dövr etdiyini təxmin etmək həssasdır (asteroidlərin əksəriyyətində təxminən 2 saat ilə 2 gün arasında fırlanma dövrləri var).

<math>
t_{\text{lock}} \approx 6\ \frac{a^6R\mu}{m_sm_p^2} \times 10^{10}\ \text{years},
</math> {{mənbə göstər}}

kütlələri kiloqramla, metrlərlə məsafələrlə və hər kvadrat ton üçün <math>\mu</math>, qayalı cisimlər üçün 3{{e|10}}&nbsp;N&#xB7;m<sup>−2</sup> və buzlu cisimlər üçün 4{{e|9}}&nbsp;N&#xB7;m<sup>−2</sup> olaraq hesablana bilər.

<math>a</math> yarı əsas oxdan son dərəcə güclü bir asılılığı var.

Plutonda olduğu kimi birincili cismin öz peykinə kilidlənməsi üçün peyk və cismin parametrləri dəyişə bilər.

Bir nəticə də budur ki, digər cisimlərin kütlələri (<math>Q</math> və <math>\mu</math> kimi) bərabər olduqda burada eyni orbital məsafədə yerləşən kiçik bir peykin sürəti özündən böyük peykə daha sürətli kilidlənəcək, çünki <math>m_s\,</math>-in peyk radiusu <math>R</math>-ün kubu kimi böyüyür. Bunun mümkün bir nümunəsi, [[Hiperion (Saturnun peyki)|Hiperionun]] Saturn sistemində Saturna qravitasiya kilidi formasında kilidlənməməsidir. Çünki Hiperiondan daha böyük məsafədə orbitdə fırlanan və özündən daha böyük olan [[Yapet (peyk)|Yapet peykinin]] qravitasiyasına məruz qalır. Bununla birlikdə, iki peyk arasında olan qravitasiya əlaqəsi tam şəkildə kəsilmir, çünki Hiperion yaxınlıqdakı [[Titan (peyk)|Titandan]] güclü qravitasiya təsiri alır və bu da onun fırlanmasını xaotik olmağa məcbur edir.

Kilidlənmə zamanı vaxt şkalası üçün yuxarıdakı düsturlar bir neçə böyüklük əmri ilə fərqlənə bilər, çünki burada <math>k_2/Q</math>-in tezlik asılılığı nəzərə alınmır. Daha da vacib məsələ, bu düstur ikili cisimlərə (ikili ulduz sistemlərinə və ya dağıntı halında olan ikili asteroidlərə) tətbiq oluna bilməz, çünki bu cür cisimlərin fırlanma-orbit dinamikası, sərt olmaqları ilə yox, əsasən [[Özlülük|viskozitet]]<nowiki/>ləri ilə təyin olunur. <ref>{{Cite journal|bibcode=2015AJ....150...98E|author=Efroimsky, M.|title=Tidal Evolution of Asteroidal Binaries. Ruled by Viscosity. Ignorant of Rigidity.|journal=The Astronomical Journal|id=98|date=2015|volume=150|issue=4|doi=10.1088/0004-6256/150/4/98|arxiv=1506.09157|pages=12}}</ref>

== Qabarma və çəkilmə nəticəsində kilidlənən cisimlərin siyahısı ==

=== Günəş Sistemi ===
{| class="wikitable"
! style="white-space:nowrap;" |Əsas cisim
!Qabarma və çəkilmə nəticəsində kilidlənən peyklər <ref>{{citation|title=Secular effects of tidal friction on the planet–satellite systems of the solar system|last1=Nobili|first1=A. M.|postscript=.|journal=Moon and the Planets|volume=18|issue=2|pages=203–216|date=April 1978|doi=10.1007/BF00896743|bibcode=1978M&P....18..203N}} "The following satellites seem to corotate: Phobos and Deimos, Amalthea, Io, Europa, Ganymede, Callisto, Janus, Mimas, Enceladus, Tethys, Dione, Rhea, Titan, Hyperion, Japetus, Miranda, Ariel, Umbriel, Titania, and Oberon."</ref>
|-
![[Günəş]]
|[[Merkuri (planet)|Merkuri]] <ref>{{citation|title=The rotational dynamics of Mercury and the state of its core|last1=Peale|first1=S. J.|journal=Mercury|publisher=University of Arizona Press|pages=461–493|year=1988|bibcode=1988merc.book..461P|postscript=.}}</ref><ref>{{citation|title=Past and present tidal dissipation in Mercury|pages=671|display-authors=1|last1=Rivoldini|first1=A.|last2=Beuthe|first2=M.|last3=van Hoolst|first3=T.|journal=European Planetary Science Congress 2010|date=September 2010|bibcode=2010epsc.conf..671R|postscript=.}}</ref><ref name="Noyelles2012" /> (3:2 fırlanma-orbit rezonansı)
|-
![[Yer]]
|[[Ay]]
|-
![[Mars]]
|[[Fobos]] <ref name="Correia20092">{{citation|title=Secular Evolution of a Satellite by Tidal Effect: Application to Triton|last1=Correia|first1=Alexandre C. M.|journal=The Astrophysical Journal Letters|volume=704|issue=1|pages=L1–L4|date=October 2009|doi=10.1088/0004-637X/704/1/L1|bibcode=2009ApJ...704L...1C|arxiv=0909.4210|postscript=.}}</ref> · [[Deymos (Mars)|Deymos]] <ref>{{citation|title=The dynamical evolution and origin of the Martian moons|last1=Burns|first1=J. A.|journal=Vistas in Astronomy|volume=22|issue=2|pages=193–208|year=1978|doi=10.1016/0083-6656(78)90015-6|bibcode=1978VA.....22..193B|postscript=.}}</ref>
|-
![[Yupiter (planet)|Yupiter]]
|[[Metida (peyk)|Metida]]  · [[Adrasteya]] · [[Amalteya (peyk)|Amalteya]] · [[Fiva (peyk)|Fiva]] · [[İo]] · [[Avropa (Yupiterin peyki)|Avropa]] · [[Qanimed (peyk)|Qanimed]] · [[Kallisto (Yupiterin peyki)|Kallisto]]
|-
![[Saturn (planet)|Saturn]]
|[[Pan (Saturnun peyki)|Pan]] · [[Atlas (Saturnun peyki)|Atlas]] · [[Prometeus (Saturnun peyki)|Prometeus]] · [[Pandora (Saturnun peyki)|Pandora]] · [[Epimetey (Saturnun peyki)|Epimetey]]  · [[Yanus (Saturnun peyki)|Yanus]]  · [[Mimas (Saturnun peyki)|Mimas]] · [[Enkelad (Saturnun peyki)|Enkelad]]  · [[Telesto (Saturnun peyki)|Telesto]] · [[Tefida (Saturnun peyki)|Tefida]] · [[Kalipso (Saturnun peyki)|Kalipso]]  · [[Diona (Saturnun peyki)|Diona]]  · [[Reya (Saturnun peyki)|Reya]]  · [[Titan (Saturnun peyki)|Titan]] · [[Yapet (peyk)|Yapet]] 
|-
![[Uran (planet)|Uran]]
|[[Miranda (peyk)|Miranda]] · [[Ariel (Uranın peyki)|Ariel]] · [[Ambriel (Uranın peyki)|Ambriel]] · [[Titaniya (Uranın peyki)|Titaniya]]  · [[Oberon (Uranın peyki)|Oberon]]
|-
![[Neptun (planet)|Neptun]]
|[[Protey (Neptunun peyki)|Protey]]  · [[Triton (Neptunun peyki)|Triton]]<ref name="Correia20092" />
|-
![[Pluton]]
|[[Xaron (Plutonun peyki)|Xaron]]  (Burada Pluton Xarona kilidlənib)<ref name="Michaely2017" />
|}

=== Günəşdənkənar ===

* Ekzoplanetləri ən uğurlu aşkarlama metodlarından biri (keçidlər və radial sürətlər) bir ulduzun yaxınlığındakı planetlərin aşkarlanmasına yarayan dəqiq və açıq bir müşahidədir; beləliklə, aşkar edilmiş ekzoplanetlərin %85-i qabarma və çəkilmə nəticəsində kilidlənən cisimlərin zonasının içərisindədir və bu, fenomenin həqiqi [[insirəqs]]<nowiki/>inin qiymətləndirilməsini çətinləşdirir. <ref>{{cite journal|author=F. J. Ballesteros|author2=A. Fernandez-Soto|author3=V. J. Martinez|title=Title: Diving into Exoplanets: Are Water Seas the Most Common?|date=2019|doi=10.1089/ast.2017.1720|journal=[[Astrobiology (journal)|Astrobiology]]|pmid=30789285|volume=19|pages=642–654|hdl=10261/213115|hdl-access=free}}</ref> Məsələn [[Tau Volopasa]] ulduzu, öz yaxın orbitində fırlanan [[Tau Volopasa b]] adlı [[Nəhəng planetlər|nəhəng planet]]<nowiki/>ə kilidləndiyi bilinir. <ref name="space.com2">{{cite web|url=http://www.space.com/scienceastronomy/050523_star_tide.html|title=Role Reversal: Planet Controls a Star|date=2005-05-23|first=Michael|last=Schirber|publisher=space.com|access-date=2018-04-21|archive-date=2008-08-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20080804180104/http://www.space.com/scienceastronomy/050523_star_tide.html|url-status=live}}</ref> 

== Kilidlənmə ehtimalı yüksək olan cisimlər ==

=== Günəş sistemi ===
Bir cismin öz ilkin nöqtəsinə kilidlənməsi üçün lazım olan vaxtla indiki orbitdə olduğu müddət <sup>(''əksər planetar peyklər Günəş sisteminin yaşı ilə müqayisə edilə bilər'')</sup> arasındakı müqayisəyə əsaslanaraq, bir sıra peyklərin kilidli olduğu düşünülür. Lakin onların fırlanması ya az bilinir ya da ümumiyyətlə heç bilinmir. Bunlar:

==== Saturna kilidləndiyi ehtimal edilir ====
{{div col|colwidth=18em}}
* [[Dafnis (Saturnun peyki)|Dafnis]]
* [[Aqeon (Saturnun peyki)|Aqeon]]
* [[Mefona (Saturnun peyki)|Mefona]]
* [[Anfa (Saturnun peyki)|Anfa]]
* [[Pallena (Saturnun peyki)|Pallena]]
* [[Elena (Saturnun peyki)|Elena]]
* [[Polidevk (Saturnun peyki)|Polidevk]]{{Div col end}}

==== Urana kilidləndiyi ehtimal edilir ====
{{div col|colwidth=18em}}
* [[Kordeliya (Uranın peyki)|Kordeliya]]
* [[Ofeliya (Uranın peyki)|Ofeliya]]
* [[Bianka (Uranın peyki)|Bianka]]
* [[Kressida (Uranın peyki)|Kressida]]
* [[Desdemona (Uranın peyki)|Desdemona]]
* [[Juliet (Uranın peyki)|Juliet]]
* [[Portia (Uranın peyki)|Portia]]
* [[Rozalind (Uranın peyki)|Rozalind]]
* [[Kupid (Uranın peyki)|Kupid]]
* [[Belinda (Uranın peyki)|Belinda]]
* [[Perdita (Uranın peyki)|Perdita]]
* [[Pak (Uranın peyki)|Pak]]
* [[Mab (Uranın peyki)|Mab]]{{Div col end}}

==== Neptuna kilidləndiyi ehtimal edilir ====
{{div col|colwidth=18em}}
* [[Nayada (Neptunun peyki)|Nayada]]
* [[Talassa (Neptunun peyki)|Talassa]]
* [[Despina (Neptunun peyki)|Despina]]
* [[Qalateya (Neptunun peyki)|Qalateya]]
* [[Larissa (Neptunun peyki)|Larissa]]{{Div col end}}

=== Günəşdənkənar ===

* [[Qlise 581c]], <ref>{{cite news|url=https://www.usatoday.com/printedition/news/20070425/1a_bottomstrip25_dom.art.htm|work=USA Today|title=Out of our world: Earthlike planet|first=Dan|last=Vergano|date=2007-04-25|access-date=2010-05-25|archive-date=2011-05-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20110523021921/http://www.usatoday.com/printedition/news/20070425/1a_bottomstrip25_dom.art.htm|url-status=live}}</ref> [[Qliese 581g|Qlise 581g]], <ref>{{cite journal|url=http://news.sciencemag.org/sciencenow/2010/09/astronomers-find-most-earth-like.html|title=Astronomers Find Most Earth-like Planet to Date|journal=[[Science (journal)|Science]], USA|date=September 29, 2010|access-date=September 30, 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20101002020745/http://news.sciencemag.org/sciencenow/2010/09/astronomers-find-most-earth-like.html|archive-date=October 2, 2010}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/science/space/8033124/Gliese-581g-the-most-Earth-like-planet-yet-discovered.html|title=Gliese 581g the most Earth like planet yet discovered|publisher=[[The Daily Telegraph]], UK|date=September 30, 2010|access-date=September 30, 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20101002104629/http://www.telegraph.co.uk/science/space/8033124/Gliese-581g-the-most-Earth-like-planet-yet-discovered.html|archive-date=October 2, 2010}}</ref>  [[Qlise 581b]], <ref>{{cite web|title=Gliese 581|url=http://www.openexoplanetcatalogue.com/planet/Gliese%20581%20b/|website=Open Exoplanet Catalogue|access-date=16 May 2019|archive-date=7 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220407173703/http://www.openexoplanetcatalogue.com/planet/Gliese%20581%20b/|url-status=live}}</ref> və [[Qlise 581e]] <ref>{{cite web|title=Gliese 581|url=https://library.eb.com.au/levels/adults/article/Gliese-581/475108|website=Encyclopedia Britannica|access-date=16 May 2019|archive-date=6 August 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230806164036/https://library.eb.com.au/?target=%2Flevels%2Fadults%2Farticle%2FGliese-581%2F475108|url-status=live}}</ref> ekzoplanetləri, öz əsas ulduzu [[Qliese 581]]-ə qabarma və çəkilmə nəticəsində kilidlənə bilər. [[Qliese 581d]] demək olar ki, eyni ulduzla 2:1 ya da 3:2 fırlanma-orbit rezonansına tutulur. <ref>{{Cite journal|bibcode=2012ApJ...761...83M|journal=The Astrophysical Journal|pages=83|doi=10.1088/0004-637X/761/2/83|volume=761|issue=2|date=2012|id=83|title=Dynamical Evolution and Spin–Orbit Resonances of Potentially Habitable Exoplanets: The Case of GJ 581d.|last1=Makarov|name-list-style=amp|first3=M.|last3=Efroimsky|first2=C.|last2=Berghea|first1=V. V.|arxiv=1208.0814}}</ref>
*[[TRAPPIST-1]] sistemindəki bütün planetlərin qabarma və çəkilmə nəticəsində kilidləndiyi ehtimal olunur. <ref>{{cite press release|title=NASA Telescope Reveals Largest Batch of Earth-Size, Habitable-Zone Planets Around Single Star|url=https://www.nasa.gov/press-release/nasa-telescope-reveals-largest-batch-of-earth-size-habitable-zone-planets-around|publisher=NASA|date=22 February 2017|access-date=7 April 2021|archive-date=5 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170305055703/https://www.nasa.gov/press-release/nasa-telescope-reveals-largest-batch-of-earth-size-habitable-zone-planets-around/|url-status=live}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Gillon|last9=Burdanov|arxiv=1703.01424|pmid=28230125|pmc=5330437|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature21360|pages=456–460|issue=7642|volume=542|language=en|journal=Nature|title=Seven temperate terrestrial planets around the nearby ultracool dwarf star TRAPPIST-1|date=2017-02-23|first9=Artem|first8=Julien|first=Michaël|last8=de Wit|first7=Susan M.|last7=Lederer|first6=Katherine M.|last6=Deck|first5=Eric|last5=Agol|first4=Emmanuël|last4=Jehin|first3=Brice-Olivier|last3=Demory|first2=Amaury H. M. J.|last2=Triaud|bibcode=2017Natur.542..456G}}</ref>

== Bax ==

* [[Göy cisimləri]]
*[[İmpuls momenti]]

== İstinadlar ==
<references responsive="" />
[[Kateqoriya:Göy mexanikası]]
[[Kateqoriya:Orbitlər]]
[[Kateqoriya:Qabarma və çəkilmə enerjisi]]