Kalium permanqanat üçün mənbəyə bax

{{Maddə
 | başlıq                 = '''Kalium permanganat'''
 | şəkil                  = Kaliumperma.jpg
 | şəkil3D                = Potassium-permanganate-unit-cell-3D-balls.png
 | kiçik şəkil            =

 | kimy. adı              = ''Kalium permanganat''
 | ənənəvi adı            = Marqansovka
 | qısa adı               = 
 | kimy. formulu          = KMnO<sub>4</sub>
 | empirik formulu        = 
 | nisbi mol. kütl.       = 
 | molyar kütlə           = 158,034

 | sıxlıq                 = 2.7 q/sm<sup>3</sup><ref name=crc>{{cite book | editor= Haynes, William M. | year = 2011 | title = CRC Handbook of Chemistry and Physics | edition = 92nd | publisher = CRC Press | isbn = 978-1439855119| title-link = CRC Handbook of Chemistry and Physics }}</ref>
 | şəffaflıq həddi        = 
 | möhkəmlik              = 
 | qatışıqlar             = 
 | halı                   = bərk (kövrək [[kristallar]])
 | dinamik qatılılığı     = 
 | kinematik qatılılığı   = 
 | ərimə temp.            = 240 °C
 | qaynama temp.          = 
 | parçalanma temp.       = 
 | alışma temp.           = 
 | yanma temp.            = 
 | öz-özünə yanma temp.   = 
 | üçlük nöqtəsi          = 
 | böhran nöqtəsi         = 
 | istilik tutumu         = 119,2
 | istilik tutumu2        = 
 | istilikkeçirmə         = 
 | əmələgəlmə entalpiyası     = -813,4 kc/mol
 | xüsusi buxarlanma istiliyi = 
 | xüsusi ərimə istiliyi      = 
 | istilik genişlənməsi       = 
 | transformasiya fasiləsi    = 
 | yumşalma temp.             = 
 | buxarın təzyiqi            = 
 | turşunun dissos. sabiti    = 
 | həllolma              = 6,38 (20 °C)
 | həllolma1             = 
 |   maddə1              = 
 | həllolma2             = 
 |   maddə2              = 
 | həllolma3             = 
 |   maddə3              = 
 | həllolma4             = 
 |   maddə4              = 
 | fırlanma              = 
 | izoelektrik nöqtə     = 
 | şəffaflıq diapozonu   = 
 | sındırma əmsalı       =
 | Brüster bucağı        = 
 | hibridləşdirmə        = 
 | koordinasiya həndəsəsi= 
 | kristallik quruluşu   = 
 | dipol anı             = 
 | CAS                   = 7722-64-7
 | EINECS                = 
 | SMILES                = [O-] [Mn](=O)(=O)=O.[K+]
 | ЕС                    = 
 | RTECS                 = SD6475000
 | LD50                  = 1090 m1/kq (siçovul)<ref>{{cite web|url=http://chem.sis.nlm.nih.gov/chemidplus/rn/7722-64-7|title=ChemIDplus – 7722-64-7 – VZJVWSHVAAUDKD-UHFFFAOYSA-N – Potassium permanganate USP:JAN – Similar structures search, synonyms, formulas, resource links, and other chemical information.|first=Michael|last=Chambers|website=chem.sis.nlm.nih.gov|accessdate=9 May 2018|url-status=live|archiveurl=http://archive.wikiwix.com/cache/20140813083010/http://chem.sis.nlm.nih.gov/chemidplus/rn/7722-64-7|archivedate=13 August 2014}}</ref>
 | zəhərliliyi           = aşağı
 |vikianbar 
{{NFPA 704
 | sağlamlıq üçün təhlükə = 2
 | odlatəhlükə          = 0
 | reaksiyaqabiliyyətliliyi   = 0
 | digər                 = ox
}}
}}
[[Fayl:Potassium permanganate - KMnO4 - crystallization of aqueous solution.webm|300px|thumb|right|Kalium permanganat]]
'''Kalium permanqanat''' ({{dil-la|Kalii permanganas}} - kalium permanganat, manqan turşusunun kalium duzu. Kimyəvi formulası — <chem>KMnO4</chem>.Tünd bənövşəyi, demək olar ki, qara kristallardır,suda həll edildikdə, fuşya rənginin parlaq rəngli bir həllini meydana gətirir.

== Fiziki xassələri ==
Görünüş: parlaq metal görünüşlü tünd bənövşəyi [[kristallar]].
Odadavamlı [[indeks]] 1.59 (20&nbsp;°C-də) təşkil edir.

[[Su]]da (cədvələ bax), maye ammiak, aseton (2: 100), [[metanol]], [[piridin]]də həll olunur.

{| class="wikitable" align="center"
|+ Kalium permanganatın suda həllolması
! [[Temperatur]], °C
|10||20||25||30||40||50||65
|-
!q/100q suda həllolması
|4,22||6,36||7,63||9||12,5||16,8||25
|}
=== Termodinamik xüsusiyyətləri ===
{| class="wikitable"
|+ Kalium permanganatın termodinamik xüsusiyyətləri
! Təhsilin standart [[entalpiya]]sı Δ''H''
|−813,4 kC / mol (t) (298 K)
|-
!Standard Gibbs enerjisinin formalaşması ''G''
|−713,8 kC/mol (t) (298 К)
|-
!Standart [[entropiya]] ''S''
|171,71 kC/(mol·K) (t) (298 К)
|-
!Standart [[Molyar kütlə|molyar]] istilik qabiliyyəti''C''<sub>p</sub>
|119,2 kC/(mol·K) (t) (298 К)
|}

== Kimyəvi xassələri ==
{| class="wikitable" align="right"
|+ Hidrogen elektrodu ilə əlaqəli standart redoks potensialları
!Oksidləşmiş forma!!Bərpa olunan forma!!Maddə!!''E''<sup>0</sup>, В
|-
|MnO<sub>4</sub><sup>−</sup>||MnO<sub>4</sub><sup>2−</sup>||OH<sup>−</sup>||+0,56
|-
|MnO<sub>4</sub><sup>−</sup>||H<sub>2</sub>MnO<sub>4</sub>||H<sup>+</sup>||+1,22
|-
|MnO<sub>4</sub><sup>−</sup>||MnO<sub>2</sub>||H<sup>+</sup>||+1,69
|-
|MnO<sub>4</sub><sup>−</sup>||MnO<sub>2</sub>||OH<sup>−</sup>||+0,60
|-
|MnO<sub>4</sub><sup>−</sup>||Mn<sup>2+</sup>||H<sup>+</sup>||+1,51
|}
[[Fayl:Coloured-transition-metal-solutions.jpg|thumb|300px|Soldan sağa (sulu həllər): Kobalt nitrat (II)(CoNO<sub>3</sub><sub>2</sub>) ([[qırmızı]]); Kalium dikromat(K<sub>2</sub>Cr<sub>2</sub>O<sub>7</sub>) ([[narıncı]]); Kalium xromat (K<sub>2</sub>CrO<sub>4</sub>) ([[sarı]]); Nikel(II)xlorid|(NiCl<sub>2</sub>) (firuzəyi); [[Mis]] (II) sulfat (CuSO<sub>4</sub>) ([[mavi]]); KMnO<sub>4</sub> ([[bənövşəyi]])]]

Güclü oksidləşdirici maddədir.Məhlulun ''pH'' səviyyəsindən asılı olaraq müxtəlif dərəcədə oksidləşməyə malik olan [[manqan]] birləşmələrinə qədər azalaraq müxtəlif maddələri oksidləşdirir. Bir turşu mühitdə - manqan (II) birləşmələrinə,neytralda - manqan (IV)birləşmələrinə, güclü qələvidə - manqan (VI) birləşmələri ilə reaksiyaya girir.

Reaksiya nümunələri aşağıda verilmişdir (kalium sulfit ilə qarşılıqlı təsir nümunəsində):
* '''turşulu''' mühitdə:
: <chem>2KMnO4 + 5K2SO3 + 3H2SO4 -> 6K2SO4 + 2MnSO4 + 3H2O</chem>;
* '''neytral''' mühitdə:
: <chem>2KMnO4 + 3K2SO3 + H2O -> 3K2SO4 + 2MnO2 + 2KOH</chem>;
* '''qələvi''' mühitdə:
: <chem>2KMnO4 + K2SO3 + 2KOH -> K2SO4 + 2K2MnO4 + H2O</chem>.

Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, son reaksiya (qələvi mühitdə) göstərilən sxemə əsasən yalnız azaldıcı maddənin olmaması və yüksək qələvi konsentrasiyası ilə baş verir,kalium permanganatının [[hidroliz]]ində gecikməni təmin edir.

Konsentrasiya edilmiş [[kükürd]] turşusu ilə təmasda olan kalium permanganat partlayır, lakin soyuq turşu ilə səliqəli birləşdikdə, qeyri-sabit [[manqan]] [[Oksidlər|oksidinin]] meydana gəlməsi ilə reaksiya verir (VII):
: <chem>2KMnO4 + H2SO4 -> K2SO4 + Mn2O7 + H2O</chem>.
Eyni zamanda bir ara məhsul olaraq maraqlı bir birləşmə  - [[manqan]] oxosulfat <chem>MnO3HSO4</chem> meydana gələ bilər. Yod (V) fluoride ilə reaksiya ilə oxşar oxofluorid əldə edilə bilər:
: <chem>KMnO4 + IF5 -> KF + IOF3 + MnO3F</chem>.

Qızdırıldıqda [[oksigen]] buraxılması ilə parçalanır (bu üsul təmiz [[oksigen]] əldə etmək üçün laboratoriyada istifadə olunur). Reaksiya sxemi tənliklə sadələşdirilə bilər:
: <chem>2KMnO4 ->[^\circ t] K2MnO4\ + MnO2\ + O2</chem>.
Əslində reaksiya daha mürəkkəbdir, məsələn çox güclü istiləşməməsi ilə təxminən bərabərliklə təsvir edilə bilər:
: <chem>5KMnO4 ->[^\circ t] K2MnO4\ + K3MnO4\ + 3MnO2\ + 3O2</chem>.

Bölünmüş manqan duzları ilə reaksiya göstərir, məsələn:
: <chem>2KMnO4 + 3MnSO4 + 2H2O -> 5MnO2 + K2SO4 + 2H2SO4</chem>.

Bu reaksiya prinsipcə dismutsiyanın əksidir (nisbət)
<chem>K2MnO4</chem> на <chem>MnO2</chem> и <chem>KMnO4</chem>

[[Üzvi maddələr]]i oksidləşdirir. Xüsusilə,kalium permanganatın seyreltilmiş məhlulları qələvi və neytral mühitdə aliolləri diollara qədər toplayır (Vaqner reaksiyası):

[[Fayl:Wagner-Jauregg reaction v2.png|750px]]

Kalium permanganatın sulu məhlulları [[Termodinamika|termodinamik]] olaraq qeyri-sabitdir, lakin kinetik baxımdan olduqca sabitdir. Qaranlıqda saxlanıldıqda onların təhlükəsizliyi kəskin şəkildə artır.

[[Hidrogen peroksid]] ilə qarışdırıldıqda aşağıdakı reaksiya davam edir:
: <chem>2KMnO4 +3H2O2 -> 2MnO2 + 3O2 + 2H2O + 2KOH</chem>.
== Tətbiqi ==
Bu duzun istifadəsi ən çox antiseptik təsir göstərən permanganat [[ion]]unun yüksək oksidləşmə qabiliyyətinə əsaslanır.
=== Tibbdə istifadə ===
Kalium permanganatın seyreltilmiş məhlulları (təxminən 0,1%) təbabətdə bir antiseptik olaraq qarqara üçün,yaraları yumaq,yanıqları müalicə etmək üçün geniş istifadə tapdı. [[Morfin]], [[Akonit]] və digər bəzi [[alkaloidlər]]lə zəhərlənmə hallarında ağızdan istifadə üçün bir dərman kimi,kalium permanganatın seyreltilmiş (0.02-0.1%) həllindən istifadə edilir<ref>{{Kitab3 |автор = М. Д. Машковский|часть = |заглавие = Лекарственные средства|оригинал = |ссылка = |ответственный = |издание = |место = М.|издательство = ООО «Новая волна»|год = 2002|том = 2|страницы = |страниц = 608|серия = |isbn = 5-7864-0129-4|тираж = 25 000}}</ref>.
====  Farmakoloji təsir ====
[[Fayl:Potassium permanganate crystals darkfield - 02.jpg|250px|thumb|left|Kalium permanganat [[kristallar]]ı]]
[[Antiseptiklər|Antiseptik]] vasitədir. [[Üzvi maddələr]]lə təmasda [[allotropiya]] buraxır. Preparatın bərpası zamanı əmələ gələn oksid protein kompleksləri ilə albuminatlar əmələ gətirir (kiçik konsentrasiyalarda bu potasium permanganat səbəbiylə büzücüdür, konsentrasiyalı məhlullarda qıcıqlandırıcı, sakitləşdirici və aşılayıcı təsir göstərir).Həm də dezodorasiyaedici təsir göstərir. Yanıq və ülserlərin müalicəsində təsirli olur. Kalium permanganatın müəyyən zəhərləri zərərsizləşdirmə qabiliyyəti, bilinməyən zəhər və qida zəhərli [[infeksiya]]ları ilə zəhərlənmə halında mədə yuyulması üçün həll yollarının istifadəsinin əsasını təşkil edir. Qəbul edildikdə udulur, təsir göstərir (methemoglobinemiyanın inkişafına səbəb olur).
==== Göstəriş ====
Ülseratif və yanan səthlərin yağlanması - yoluxmuş yaralar, [[xora]]lar və dəri yanıqlarında istifadə olunur. Ağız və orofarenksi yaxalamaq - ağız boşluğunun selikli qişasının və orofarenksin ([[tonzillit]] daxil olmaqla) yoluxucu və [[iltihab]]i xəstəliklərində istifadəsinə göstəriş verilir. Ginekoloji və uroloji xəstəliklər - kolpit və uretrit ilə yuyulma və yuyulma üçün göstəriş verilir. Yuma üçün - alkaloidlərin ([[morfin]], akonitin, [[nikotin]]), hidroyan turşusunun, [[fosfor]]un, kvininin qəbulu nəticəsində mədədə zəhərlənmə halında ;
[[dəri]] - üzərinə [[anilin]] düşəndə;[[göz]] - zəhərli [[həşəratlar]] tərəfindən sancılanda istifadəsinə göstəriş verilir.
==== Əks göstərişlər ====
Yüksək həssaslıq

Doza çox olduqda: [[ağız boşluğu]]nda, özofagus boyunca kəskin ağrı,mədədə, [[qusma]], [[ishal]];
ağız boşluğunun və farenksin selikli qişası - edematous, tünd qəhvəyi, bənövşəyi,
mümkün laringeal ödəm, mexaniki asfiksiyanın inkişafı, yanma şoku, motor həyəcanı,kramplar,
[[parkinsonizm]], hemorragik kolit, nefropatiya, hepatopatiya hadisələri müşühidə olunur. Mədə şirəsinin turşuluğunun azalması ilə şiddətli siyanoz və nəfəs darlığı ilə methemoglobinemiyanın inkişafı mümkündür. Uşaqlar üçün öldürücü doza təxminən 3 q, böyüklər üçün - 0.3-0.5 q/kq-dır.

Müalicəsi: metilen mavi (50 ml 1% məhlul), [[Asкorbin turşusu|askorbin turşusu]] (damardaxili - 30 ml 5% həll), siyanokobalamin - 1 mq-a qədər, piridoksin (əzələdaxili - 3 ml 5% həll).
==== İstifadə üsulu və dozaları ====
Zahirən, yaraların yuyulması üçün sulu məhlullarda (0,1-0,5%), ağız və boğazın yuyulması üçün (0,01-0,1%), ülseratif və yanıq səthlərini yağlamaq üçün (2-5%), silmək üçün (0.02-0.1%) ginekoloji və uroloji praktikada, həmçinin zəhərlənmə halında mədə yuyulmasında verilən dozalarda istifadə olunur.
=== Ehtiyat tədbirləri ===
Qızdırıldıqda və hətta otaq temperaturunda ən azaldıcı maddələrlə, məsələn, [[üzvi maddələr]] ([[saxaroza]], taninlər, [[qliserin]] və başqaları) ilə asanlıqla oksidləşən maddələr ilə qarşılıqlı təsir göstərir, buna görə qarışıq olduqda, öz-özünə istilik yaranır, bəzən qarışığın kortəbii yanmasına səbəb olur (qliserolun konsentratlı bir həlli və ya susuz - həmişə) və partlayışa səbəb ola bilir.

Quru kalium permanganatın [[üzvi maddələr]] və aktiv metalların və qeyri-metalların tozları ilə üyüdülməsi çox təhlükəlidir ([[kalsium]], [[alüminium]], [[maqnezium]], [[fosfor]], [[kükürd]] və s.) - partlayış ehtimalı var.
=== Tətbiqin digər sahələri ===
[[Fayl:Potassium Permanganate.jpg|300px|thumb|right|Kalium permanganat]]
* Əkindən əvvəl toxum sarğı üçün bağbanlar tərəfindən 1-2% həll istifadə olunur<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://rassadnik.com/vyibor-i-obrabotka-semyan/predposevnaya-obrabotka-semyan/obezzarazhivanie-semyan/protravlivanie-marganczovkoj.html |access-date=2020-01-21 |archive-date=2019-02-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190225175145/http://rassadnik.com/vyibor-i-obrabotka-semyan/predposevnaya-obrabotka-semyan/obezzarazhivanie-semyan/protravlivanie-marganczovkoj.html |url-status=live }}</ref>.
* Kubel metoduna görə GOST 2761-84-ə uyğun olaraq suyun keyfiyyətini qiymətləndirmək üçün permanganat oksidləşmə qabiliyyətini təyin etmək üçün istifadə olunur<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://www.anchem.ru/literature/books/muraviev/027.asp |access-date=2020-01-21 |archive-date=2022-04-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220401221509/http://www.anchem.ru/literature/books/muraviev/027.asp |url-status=live }}</ref>.
* Kalium permanganatın qələvi həlli ilə yağlara və digər [[üzvi maddələr]]in istifsdə olunduğu [[laboratoriya]]dakı şüşə qablar yaxşı yuyulur.
* Solüsyonlar (təxminən 3 q / l konsentrasiyası) rəngləmə fotolarında geniş istifadə olunur.
* Pirotexnikada güclü oksidləşdirici maddə kimi istifadə olunur.
* Kosmik raket mühərriklərində [[hidrogen peroksid]]in parçalanması üçün [[katalizator]] kimi istifadə olunur.
* Kalium permanganatın sulu bir həlli ağac turşusu üçün istifadə olunur.
* [[Tatu]] silmək üçün sulu bir həll də istifadə olunur. Nəticə toxumaların öldüyü kimyəvi yanma nəticəsində əldə edilir,rəngləmə maddəsini ehtiva edir. Bu üsul sadə dərinin kəsilməsindən çox fərqlənmir, ümumiyyətlə daha az təsirli və daha xoşagəlməzdir, çünki yanıqlar daha uzun müddət sağalır. Döymə tamamilə çıxarılmır, [[yara]]lar yerində qalır.
* Kalium permanganat və ya natrium bixromat müvafiq olaraq meta- və paraksilendən meta- və parafsal turşularının hazırlanmasında oksidləşdirici vasitə kimi istifadə olunur.

== Əldə olunması ==
Manqan birləşmələrinin kimyəvi və ya elektrokimyəvi oksidləşməsi, kalium permanganatının qeyri-mütənasibliyidir. Məsələn:
: <chem>2MnO2 + 3Cl2 + 8KOH -> 2KMnO4 + 6KCl + 4H2O</chem>,
: <chem>2K2MnO4 + Cl2 -> 2KMnO4 + 2KCl</chem>,
: <chem>3K2MnO4 + 2H2O -> 2KMnO4 + MnO2 + 4KOH</chem>,
: <chem>2K2MnO4 + 2H2O -> 2KMnO4 + H2 ^ + 2KOH</chem>.
Sonuncu reaksiya kalium permanganatının konsentratlaşdırılmış bir həllinin [[elektroliz]]i zamanı baş verir və endotermikdir, bu, kalium permanganatın istehsalının əsas sənaye üsuludur.

== Satınalma məhdudiyyəti ==
[[Rusiya]]da <ref>{{Cite web |title=Постановление Правительства РФ от 30.06.1998 N 681 «Об утверждении перечня наркотических средств, психотропных веществ и их прекурсоров, подлежащих контролю в Российской Федерации» (с изменениями и дополнениями) |url=http://base.garant.ru/12112176/ |access-date=2020-01-20 |archive-date=2013-04-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130420064645/http://base.garant.ru/12112176/ |url-status=live }}</ref>''Narkotiklərlə Mübarizə Daimi Komitəsi'' prekursorlarının IV siyahısına daxil edilmişdir (bəzi nəzarət tədbirləri xaric edilə bilər.

[[14 iyun]] [[2013]]-cü il tarixində [[Ukrayna]]da əvvəlcədən xəbərdarlıq edilmiş və narkotik maddələrin siyahısına daxil edilmişdir<ref>{{cite web|url=http://www.gazeta.ru/social/news/2013/06/14/n_2973469.shtml|title=На Украине марганцовку признали прекурсором|date=2013-06-14|publisher=Газета.Ru|accessdate=2013-06-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HNQ1mtg6?url=http://www.gazeta.ru/social/news/2013/06/14/n_2973469.shtml|archivedate=2013-06-14|deadlink=no}}</ref>.

== Qeydlər ==
<references group="qeyd"/>

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Ədəbiyyat ==
* ''Вульфсон, Николай Сигизмундович'' Препаративная органическая химия, с. 656, 657.
* ''Казанский Б. А. (ред.)'' Синтезы органических препаратов (сборник 3), с. 145.
* ''Реми Г.'' Курс неорганической химии (том 1), с. 817.

== Xarici keçidlər ==
{{Xarici keçidlər}}
* [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0672.htm Beynəlxalq kimyəvi təhlükəsizlik kartı 0672] {{ref-en}}
* [https://www.dersimiz.com/bilgibankasi/potasyum-permanganat-hakkinda-bilgi-2944 Kalium permanganat] {{ref-tr}}
* [https://eksisozluk.com/potasyum-permanganat--793758 Kalium permanganat] {{ref-tr}}

== Həmçinin bax ==
{{Kimyəvi elementlərin dövri sistem cədvəli}}

[[Kateqoriya:Əlifba sırasına görə dərmanlar]]
[[Kateqoriya:Manqan birləşmələri]]
[[Kateqoriya:Kalium birləşmələri]]
[[Kateqoriya:Kalium]]
[[Kateqoriya:Elementlərinə görə kimyəvi birləşmələr]]
[[Kateqoriya:Kimyəvi elementlərin kateqoriyaları]]
[[Kateqoriya:Kimyəvi elementlər]]
[[Kateqoriya:Antiseptiklər]]
[[Kateqoriya:Qeyri-üzvi kimya]]