Brom üçün mənbəyə bax

{{Elementqutusu başlıq 
| nömrə  = 35
| işarə  = Br
| ad     = brom
| sol    = [[selen]]
| sağ    = [[kripton]]
| yuxarı = [[xlor|Cl]]
| aşağı  = [[yod|I]]
| qrup = 17
| dövr = 4
| blok = p
| görünüşü = 
| image = Bromine.jpg
| ionlaşma enerjisi = 1142,0 (11,84)
| elektromənfiliyi = 2,96
| oksidləşmə dərəcəsi = +7, +5, +3, +1, 0, −1
| atom kütləsi = 79.904 <ref name="range" group="qeyd">Atom kütləsi dəyərlərinin diapazonu, izotopların təbiətdə heterojen paylanması ilə əlaqədardır</ref>
| elektron formulu = [Ar] 3d<sup>10</sup> 4s<sup><nowiki>2</nowiki></sup> 4p<sup>5</sup>
| aqreqat halı = 
| sıxlığı = 3,102 (25&nbsp;°C) 
| ərimə temperaturu c = -7.2
| ərimə temperaturu k = 265.8
| ərimə temperaturu f = 19
| qaynama temperaturu c = 58.8
| qaynama temperaturu k = 332.0
| qaynama temperaturu f = 137.8
}}
'''Brom''' ('''Br''') ({{dil-grc|βρῶμος}} — "pis qoxulu","üfunətli" ) – [[Dmitri Mendeleyev]]in yaratdığı [[kimyəvi elementlərin dövri cədvəli]]ndə 35-ci elementdir. Brom [[atom]] nömrəsi 35, element simvolu Br, reaktiv qeyri-metal [[halogenlər]] qrupunun 4-cü elementi olan kimyəvi elementdir. Kimyəvi elementlərin dövri cədvəlinin 17-ci qrupuna aiddir (dövri sistemin köhnəlmiş qısa formasına görə VII qrupun əsas alt qrupuna aiddir və ya VII A qrupuna aiddir), cədvəlin dördüncü dövründədir. Elementin atom kütləsi vahidi 79.901 … 79.907-dir. '''Br''' simvolu ilə təyin edilmişdir ({{dil-la|Bromum}}). Normal şəraitdə olan sadə maddə brom,həm [[yod]]un,həm də [[xlor]]un qoxusunu xatırladan güclü xoşagəlməz "ağır" qoxu olan qırmızı-qəhvəyi rəngli ağır bir kaustik [[maye]]dir. Uçur,zəhərlidir. Brom molekulu diatomikdir (Br<sub>2</sub> formulu)

== Tarixi ==
Brom sərbəst olaraq iki kimyaçı tərəfindən kəşf edildi:<ref>{{məqalə |заглавие=The discovery of the elements: XVII. The halogen family |издание={{tərcüməsiz|Journal of Chemical Education}} |том=9 |страницы=1915 |doi=10.1021/ed009p1915 |bibcode=1932JChEd...9.1915W |номер=11 |язык=en |тип=journal |автор={{tərcüməsiz|Weeks, Mary Elvira|Weeks, Mary Elvira||Mary Elvira Weeks}} |год=1932}}</ref> 1825-ci ildə<ref name=L1>{{məqalə|заглавие=Das Brom und seine chemischen Verhältnisse |язык=de |издательство=Carl Winter |место=Heidelberg |ссылка=https://books.google.com/books?id=UGFQAAAAcAAJ&pg=PP5#v=onepage&q&f=false |тип=magazin |автор=Löwig, Carl Jacob |год=1829}}</ref> {{Tərcüməsiz 5|Karl Yakob Lyovix||en|Carl Jacob Löwig|YM}} və 1826-cı ildə [[Antuan Jerom Balar]] tərəfindən kəşf edilib.<ref name="Bal1826b" >{{məqalə |заглавие=Rapport sur la Mémoire de M. Balard relatif à une nouvelle Substance |язык=fr |издание={{tərcüməsiz|Annales de chimie et de physique|Annales de Chimie et de Physique||Annales de chimie et de physique}} (2nd series) |том=32|ссылка=https://books.google.com/books?id=vBIAAAAAMAAJ&pg=PA382 |страницы=382—384 |тип=magazine |автор=Vauquelin, L. N.; Thenard, L. J.; Gay-Lussac, J. L. |год=1826}}</ref> [[Monpelye]]də kollecdə gənc bir müəllim olan Baların kəşfi onun adını bütün dünyada məşhur etdi. Məşhur bir kitabda verilən açıqlamada brom tapılarkən heç kimə məlum olmayan Antuan Jerom Balar [[Yustus fon Libix]]in ondan qabaqda olmasını söyləmişdi,ikinci iddiada deyilirdi ki,bromu açan Balar deyil,brom Baları kəşf etdi. Ancaq bu ifadə həqiqətə uyğun deyildi: deyim Yustus fon Libixə aid deyildi,[[Paris Universiteti]]ndəki Kimya kafedrasına professor A. Balardın vəzifəyə seçilməsini deyil,Avquste Lorenin seçilməsini istəyən Şarl Frederik Jerara aid idi.

== Adının mənşəyi ==
Yunan dilindən ({{dil-grc|βρῶμος}})tərcümədə elementin adı "pis qoxu" ,"üfunətli" deməkdir.<ref>[http://slovarus.info/grk.php Большой древнегреческий словарь (αω)] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20130131222613/http://www.slovarus.info/grk.php |date=2013-01-31 }}.</ref>

== Təbiətdə tapılması ==
[[Fayl:Bromine vial in acrylic cube.jpg|200 px|left|thumb|Akril küpün içərisində brom olan ampul]]
Bromun klarkı — 1,6 q / t-dur. Brom təbiətdə geniş yayılmışdır və dağılmış formada demək olar ki, hər yerdə rast gəlinir. Demək olar ki, bütün brom birləşmələri suda həll olunur və buna görə də qayalardan asanlıqla sızılır. Qarışıq olaraq yüzlərlə [[mineral]]da rast gəlinir.
Ancaq az miqdarda suda həll olunmayan minerallar — [[gümüş]] və [[mis]] halidlərində də var. Onlardan ən məşhuru AgBr- gümüş bromiddir. Digər minerallar Ag (Br, Cl, I)- yod bromit,Ag (Cl, Br) — embolitlərdir.<ref>{{BEEL|Эмболит}}</ref> Bromun öz minerallarının sayı azdır,çünki onun ion radiusu çox böyükdür və brom ionu orta ölçülü [[kation]]larla birlikdə digər elementlərin kristal qapağında etibarlı şəkildə dayana bilmir.Bromun yığılmasında əsas rolu okean suyunun buxarlanma prosesləri oynayır, bunun nəticəsində həm maye, həm də bərk fazalarda toplanır. Ən yüksək konsentrasiyalar uşaqlığın duzlu suyunda müşahidə olunur. Süxurlarda brom əsasən, [[qrunt suları]] ilə köç edən [[ion]] şəklində olur. Yerüstü bromun bir hissəsi bitki orqanizmində mürəkkəb və əsasən həll olunmayan üzvi birləşmələrlə bağlıdır. Bəzi bitkilər aktiv şəkildə brom yığırlar. Buna ilk növbədə [[paxlakimilər]] — [[noxud]],[[lobya]], [[mərcimək (cins)|mərcimək]], həmçinin dəniz yosunu aiddir. Bromun çox hissəsi dənizdə cəmləşmişdir. Duz göllərinin suyunda və qalıq yanacaq yataqları ilə əlaqəli yeraltı su qatlarında, habelə kalium duzları və qaya duzlarında mövcuddur. [[Atmosfer]]də də brom var və sahil ərazilərinin havasında bu elementin tərkibi həmişə kəskin kontinental iqlimi olan bölgələrə nisbətən daha çoxdur.

Brom istehsalı üçün xammal aşağıdakılardır:
# [[dəniz suyu]] (65 mq / l<ref>''J. P. Riley, Skirrow G.'' Chemical Oceanography, V. 1, 1965.</ref>),
# duz göllərinin suyu,
# qələvi kalium istehsalı,
# neft və qaz yataqlarının [[yeraltı sular]]ı.

== Alınması ==
[[Fayl:Bromchlorargyrit - Broken Hill, Australien.jpg|thumb|right|[[Avstraliya]] emboliti — Ag (Cl, Br)]]
Brom,təbii duzlu sulardan və Br ionu olan digər məhlullardan,qazlı xlorla oksidləşərək kimyəvi olaraq əldə edilir:
:<chem>Cl2\ {+}\ 2 Br^{-} -> 2 Cl^{-} {+} Br2{\!\uparrow}</chem>

Sonra molekulyar brom məhluldan su buxarı və ya hava axını ilə ayrılır və qatılaşdırılır.<ref name=gre12>{{kitab3|автор=Greenwood N. N., Earnshaw A. |часть=|заглавие=Chemistry of the Elements|оригинал= |ссылка=https://books.google.com/books?id=EvTI-ouH3SsC|издание=2nd Ed|ответственный=|место=|издательство=Elsevier|год=2012|страницы=|страниц=1600|isbn=9780080501093|тираж=}}</ref>

== Fiziki xassələri ==
Normal şəraitdə brom,kəskin xoşagəlməz bir qoxusu olan qırmızı-qəhvəyi rəngli uçucu bir mayedir, zəhərlidir,dəri ilə təmasda yanıqlar əmələ gətirir. Brom — otaq temperaturunda maye olan [[civə]] ilə birlikdə iki sadə maddədən (və yeganə metal olmayan) biridir. 0&nbsp;°C-də sıxlığı — 3,19 q / sm³-dir. Bromun ərimə nöqtəsi −7,2&nbsp;°C-dir. Qaynama nöqtəsi +58.6&nbsp;°C-dir, qaynama zaman brom mayedən qəhvəyi buxarlara çevrilir,nəfəs aldıqda, hava yollarını qıcıqlandırır. Standart elektrod potensialı Br<sub>2</sub>/Br<sup> sulu məhlulda {{num|+1.065|V}}-dir.

Qatı brom molekulyar (Br<sub>2</sub> molekullarından ibarət)<ref name=gre12/> rombik billur sistemi,hüceyrə parametrləri a = 0.667&nbsp;nm,b = 0.448&nbsp;nm,c = 0.872&nbsp;nm təşkil edir.

=== İzotoplar ===
Təbii brom iki sabit izotopdan <sup>79</sup>Br (50.56%) və <sup>81</sup>Br (49.44%) ibarətdir. Bromun çoxsaylı radioaktiv [[izotop]]ları süni şəkildə əldə edilir.

== Kimyəvi xassələri ==
Sərbəst formada, Br<sub>2</sub> diatomik molekullar şəklində mövcuddur. Molekulların atomlara nəzərəçarpacaq dərəcədə dağılması 800&nbsp;°C temperaturda müşahidə olunur və temperaturun daha da artması ilə sürətlə artır. Br<sub>2</sub> molekulunun diametri 0.323&nbsp;nm, bu molekuldakı xarici nüvə məsafəsi {{num|0.228|nm}}-dir (nanometr).

Bir az brom, lakin digər [[halogenlər]]dən daha yaxşıdır,suda həll edilir (20&nbsp;°C-də 100 q suya 3,58 q),həll brom suyu adlanır. Brom suyunda hidrobromik və qeyri-sabit hidrobrom turşularının əmələ gəlməsi ilə bir reaksiya davam edir:
:<chem>Br2 + H2O <=> HBr + HBrO</chem>

Çox üzvi həlledicilərlə brom hər şəkildə qarışdırılır,tez-tez üzvi həlledici molekulları bromlaşdırır.

Kimyəvi aktivlik baxımından, brom [[xlor]] və [[yod]] arasında aralıq bir mövqe tutur. Bromun yodid məhlulu ilə reaksiyası zamanı sərbəst yod buraxılır:
: <chem>Br2 + 2 KI -> I2 v + 2 KBr</chem>

Bunun əksinə olaraq, [[xlor]] sulu məhlullarda bromidlərə təsir edərkən sərbəst brom buraxılır. Reaksiya qaynadıqda davam edir:
:<chem>Cl2 {+}\ 2 KBr\ \xrightarrow{t^ \circ}\ Br2{\!\uparrow} +\ 2 KCl</chem>

Bromun kükürdlə reaksiyasında S<sub>2</sub>Br<sub>2</sub>, bromun [[fosfor]]la reaksiyasında PBr<sub>3</sub> və PBr<sub>5</sub> əmələ gəlir.Brom, metal olmayan [[selen]] və [[tellur]] ilə də reaksiya göstərir.

Bromun hidrogenlə reaksiyası qızdırıldıqda davam edir və HBr bromidin meydana gəlməsinə səbəb olur.

HBr-un suda həlli — bu,xlorid turşusuna HCl-a yaxın hidrobrom turşusudur. Hidrobrom turşusu duzları — bromidlərdir (NaBr, MgBr<sub>2</sub>, AlBr<sub>3</sub> və s.). Bromid ionlarının məhlulda olmasına keyfiyyətli reaksiyasına — praktik olaraq suda həll olunmayan gümüş bromidin AgBr-in açıq sarı çöküntüsünün Ag + ionları ilə meydana gəlməsi aiddir.

Brom birbaşa [[oksigen]] və [[azot]]la reaksiya vermir. Brom, [[halogenlər]]in qalan hissəsi ilə çox sayda müxtəlif birləşmələr meydana gətirir. Məsələn, [[flüor]] ilə brom qeyri-sabit BrF<sub>3</sub> və BrF<sub>5</sub>, yod ilə — IBr əmələ gətirir. Bir çox metal ilə qarşılıqlı təsir edərkən brom məsələn, AlBr<sub>3</sub>, CuBr<sub>2</sub>, MgBr<sub>2</sub> və s. bromidlər meydana gətirir. Brom [[tantal]] və [[platin]]ə, daha az dərəcədə — [[gümüş]], [[titan]] və [[qurğuşun]]a davamlıdır.

Maye brom AuBr<sub>3</sub> [[qızıl]] tribromidini yaratmaq üçün qızılla asanlıqla qarşılıqlı təsir göstərir:<ref>{{kitab3
 |автор          = Лидин Р. А. и др.
 |заглавие       = Химические свойства неорганических веществ
 |издание        = 3-е изд., испр
 |место          = М.
 |издательство   = Химия
 |год            = 2000
 |страниц        = 480
 |isbn           = 5-7245-1163-0
}}
</ref>:
: <chem>2 Au + 3 Br2 -> 2 AuBr3</chem>

Brom güclü bir oksidləşdirici maddədir, sulfit ionunu sulfata, nitrit ionunu nitrata və s oksidləşdirir. İkiqat bağlantı olan üzvi birləşmələrlə qarşılıqlı əlaqə qurarkən brom bağlanır, müvafiq dibromo törəmələrini verir:
: <chem>C2H4 + Br2 -> C2H4Br2</chem>

Brom üçlü əlaqədə olduğu üzvi molekullara da qoşulur.Qazın içindən keçdiyi və ya ona maye əlavə edildiyi zaman brom suyunun rəngsizləşməsi qazda və ya mayedə doymamış birləşmənin olduğunu göstərir.

Bir [[katalizator]]un iştirakı ilə qızdırıldıqda, brom benzol ilə reaksiya verir və C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>Br bromobenzolunu (əvəzetmə reaksiyası) çıxarır.

Brom qələvi məhlulları və [[natrium]] və ya kalium karbonatların məhlulları ilə qarşılıqlı əlaqədə olduqda, müvafiq bromidlər və bromatlar əmələ gəlir, məsələn:
: <chem>3 Br2 + 3 Na2CO3 -> 5 NaBr + NaBrO3 + 3 CO2</chem>

Rodanhidrogen ilə reaksiya verir:
: <chem>HSCN + Br2 -> BrCN + HBr + S v</chem>

== Brom turşuları ==
Brom oksigensiz hidrobrom turşusu HBr ilə yanaşı bir sıra oksigen turşularını əmələ gətirir:
brom HBrO<sub>4</sub>, bromlu HBrO<sub>3</sub>, bromid HBrO<sub>2</sub>, bromlu HBrO.

== Tətbiqi ==

=== Kimyada ===
* Brom əsaslı maddələr üzvi sintezdə geniş istifadə olunur.
* "Brom suyu" (bromun sulu bir həlli) doymamış üzvi birləşmələrin keyfiyyətcə müəyyənləşdirilməsi üçün reagent kimi istifadə olunur.

=== Sənayedə tətbiqi ===
Elementar bromun əhəmiyyətli hissəsi 1980-ci illərin əvvəllərinə qədər, etil mayesinin bir hissəsi olan 1,2-dibrometan — tetraetil qurğuşun ehtiva edən benzində antiknok aşqar istehsal etmək üçün istifadə edilmişdir: bu vəziyyətdə dibromoetan, mühərrik hissələrində bərk [[qurğuşun]] oksidlərinin çökməsinin qarşısını almaq üçün nisbətən uçucu qurğuşun dibromidin yaranması üçün brom mənbəyi kimi xidmət etdi. Brom alov gecikdiricilərinin sintezində də — plastik, ağac,toxuculuq materialları üçün odadavamlı [[aşqar]]lar da istifadə olunur.
* AgBr gümüşü bromidi fotoqrafiyada fotosensitiv maddə kimi istifadə olunur.
* Brom pentafluorid bəzən raket yanacağının çox güclü bir oksidləşdiricisi kimi istifadə olunur.
* Bromid məhlulları [[neft]] istehsalında istifadə olunur.
* Ağır metal bromidlərin məhlulları flotasiya yolu ilə mineral emalında "ağır maye" kimi istifadə olunur.
* Bir çox orqanobromin birləşmələri insektisidlər və pestisidlər kimi istifadə olunur.

=== Tibbdə ===
Tibbdə natrium bromid və kalium bromid sakitləşdirici (sedativ) olaraq istifadə olunur.

=== Silah istehsalında ===
[[Birinci Dünya müharibəsi]]ndən bəri kimyəvi silah istehsalında brom istifadə olunur.

== Fizioloji təsiri ==
[[Fayl:Skull and Crossbones.svg|left|50px]]
Brom və onun buxarları zəhərlidir. Havada brom miqdarının təxminən 0,001% konsentrasiyasında (həcmi ilə), selikli qişaların qıcıqlanması, başgicəllənmə, burun boşluğundan qan açılma və daha yüksək konsentrasiyalarda — tənəffüs yollarının spazmları, asfiksiya baş verir. Brom buxarının maksimum icazə verilən konsentrasiyası — 0,5 mq / m³-dir. Siçovullar üçün oral LD<sub>50</sub>
{{num|1700|mq/kq}} təşkil edir. İnsanlar üçün öldürücü doza 14 mq / kq təşkil edir.<ref>Каталог химических реактивов фирмы MERCK (Германия), 2008–2010 г.</ref> Bromun buxarları ilə zəhərlənmə halında,zəhərlənən dərhal təmiz havaya aparılmalıdır ([[oksigen]] inhalyasiyası daha erkən mərhələdə göstərilir); nəfəsini bərpa etmək üçün qısa müddətə [[ammonyak]] ilə nəmlənmiş bir köpükdən istifadə edə bilərsiniz, vaxtaşırı zəhərlənənin burnuna gətirirsiniz. Əlavə müalicə həkim nəzarəti altında aparılmalıdır. Natrium tiosulfat inhalyasiyası 2% sulu bir həll olaraq,mineral su və ya [[soda]], qəhvə ilə bol ilıq süd içmək tövsiyə olunur. Xüsusilə təhlükəli olan [[bronxial astma]] və ağciyər xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanların brom buxarı ilə zəhərlənməsidir, çünki brom buxarının inhalyasiyası ağciyər ödəminə səbəb ola bilər. Dəri ilə təmasda olan maye brom ağrılı və gec sağalan yanıqlara səbəb olur.

== Bioloji əhəmiyyəti ==
[[Fayl:2-Octyl 4-bromo-3-oxobutanoate.svg|thumb|məməlilərin serebrospinal mayesində aşkar edilmiş,2-oktil-4-bromo-3-oksobutanat, orqanotromin birləşməsi.]]
2014-cü ildə bir araşdırma, bromun (bir bromid ionu şəklində), kollagenin IV biosintezi zamanı zəruri bir koaktaktor olduğunu, elementi əsas membran və heyvanlarda toxuma inkişafı memarlığı baxımından əhəmiyyətli etdiyini göstərdi.<ref name="pmid24906154">{{məqalə|заглавие=Bromine Is an Essential Trace Element for Assembly of Collagen IV Scaffolds in Tissue Development and Architecture |издание=Cell (журнал) |том=157 |номер=6 |страницы=1380—1392 |pmid=24906154 |doi=10.1016/j.cell.2014.05.009 |pmc=4144415 |язык=en |тип=journal |автор=McCall AS; Cummings CF; Bhave G; Vanacore R; Page-McCaw A; Hudson B.G. |год=2014 |издательство=}}</ref> Bununla birlikdə, bromun qidadan tamamilə çıxarılması ilə heç bir aydın simptom və ya çatışmazlıq sindromu qeyd edilməmişdir.<ref name="Nielsen2000">{{məqalə |заглавие=Possibly Essential Trace Elements |страницы=11—36 |ссылка=http://handle.nal.usda.gov/10113/45649 |doi=10.1007/978-1-59259-040-7_2 |издание=Clinical Nutrition of the Essential Trace Elements and Minerals |isbn=978-1-61737-090-8 |автор=Nielsen, Forrest H. |год=2000 }}</ref> Digər bioloji funksiyalarda brom lazım olmaya bilər, amma yenə də xüsusən [[xlor]]u əvəz etmədə faydalı ola bilər. Məsələn, [[eozinofillər]]in xlor və ya bromid ionları ilə sintez etdiyi [[hidrogen peroksid]] H<sub>2</sub>O<sub>2</sub> varlığında, eozinofilik peroksidaz, eozinofillərin çox hüceyrəli [[Parazitizm|parazitləri]] (məsələn, filariozda iştirak edən [[yumru qurdlar]]ı) və vərəm bakteriyası kimi bəzi bakteriyalarını öldürdürən güclü mexanizm təmin edir. Eozinofilik peroksidaz bu məqsəd üçün xlor yox, brom istifadə edən bir haloperoksidazdır, xlorid ionunun istifadəsi də mümkündürsə də, hipobromit (hidrobrik turşusu) istehsal edir.<ref name="pmid2538427">{{məqalə |заглавие=Eosinophils preferentially use bromide to generate halogenating agents |издание=[[Journal of Biological Chemistry|J. Biol. Chem.]] |том=264 |номер=10 |страницы=5660—5668 |pmid=2538427 |язык=en |тип=journal |автор=Mayeno AN; Curran AJ; Roberts RL; Foote C.S. |год=1989}}</ref>
Baxmayaraq ki, α-haloestorları ümumiyyətlə yüksək reaktiv hesab olunur və buna görə bioorqanik sintezdə zəhərli aralıqlar, məməlilər, o cümlədən insanlar, pişiklər və siçovullar,
yəqin ki, serebrospinal mayedə mövcud olan və ehtimal ki,onurğa beyin mayesində olan REM yuxu mərhələsinin başlanmasında aydın olmayan bir rol oynayan α-bromoester, 2-oktil-4-bromo-3-oksobutanoatın izlərini biosintez edir.<ref>{{məqalə|заглавие=The diversity of naturally occurring organobromine compounds |ссылка=http://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/1999/cs/a900201d/unauth#!divAbstract |издание=Chemical Society Reviews|язык=en |том=28 |номер=5 |страницы=335 |doi=10.1039/A900201D |issn=1460-4744 |тип=journal |автор=Gribble, Gordon W. |число=1 |месяц=1 |год=1999}}</ref>.

Dəniz orqanizmləri orqanobromin birləşmələrinin əsas mənbəyidir və bu orqanizmlərdə bromun rolu daha yüksək ola bilərdi. 1600-dən çox belə orqanobromin birləşmələri 1999-cu ilə qədər təyin olundu. Ən çox yayılmışı, ildə 56 min ton dəniz yosunu ilə sintez edilən metil bromid (CH<sub>3</sub>Br)-dir.<ref name="Gribble99">{{məqalə|заглавие=The diversity of naturally occurring organobromine compounds |издание={{tərcüməsiz|Chemical Society Reviews}} |том=28 |страницы=335—346 |doi=10.1039/a900201d |номер=5 |язык=en |тип=journal |автор=Gribble, Gordon W. |год=1999}}</ref> Havay dəniz yosunu ''Asparagopsis taxiformisin'' əsas yağının 80% bromoformdan ibarətdir.<ref>{{məqalə|заглавие=Volatile halogen compounds in the alga Asparagopsis taxiformis (Rhodophyta) |издание={{tərcüməsiz|Journal of Agricultural and Food Chemistry}} |том=24 |страницы=856—861 |doi=10.1021/jf60206a040 |номер=4 |язык=en |тип=journal |автор=Burreson, B. Jay; Moore, Richard E.; Roller, Peter P. |год=1976}}</ref> Dənizdəki bu orqanobromin birləşmələrinin çoxu unikal bir ferment, vanadiybromoperoksidazın təsiri altında [[yosunlar]] tərəfindən sintez olunur.<ref>{{məqalə|издание={{tərcüməsiz|Natural Product Reports}} |том=21 |номер=1 |pmid=15039842 |doi=10.1039/b302337k |заглавие=The role of vanadium bromoperoxidase in the biosynthesis of halogenated marine natural products |страницы=180—188 |язык=en |тип=journal |автор=Butler, Alison; Carter-Franklin, Jayme N. |год=2004}}</ref>.

== İş xüsusiyyətləri ==
Bromla işləyən zaman,qoruyucu geyim,qaz maskası və xüsusi əlcəklərdən istifadə edilməlidir. Həm kimyəvi, həm də maye bromun yüksək kimyəvi aktivliyi və toksikliyi səbəbindən,brom bir şüşədə,tıxanmış qalın divarlı qablarda sıx bir yerdə saxlanılmalıdır.Bromlu kolbalar qum ilə konteynerlərə yerləşdirilir, bu da sarsıldığında qabların qırılmasının qarşısını alır. Bromun sıxlığı səbəbindən, bromlu [[kolba]]ları heç vaxt yalnız boğazdan götürməyin (boğaz ayrıla bilər,sonra brom yerde olacaq).

Brom borularını natrium karbonatla səpmək məsləhətdir:
: <chem>3 Br2 + 3 Na2CO3 -> 5 NaBr + NaBrO3 + 3 CO2 ^</chem>

və ya yemək sodası ilə:
: <chem>6 NaHCO3 + 3 Br2 -> 5 NaBr + NaBrO3 + 6 CO2 ^ + 3 H2O</chem>

Bununla birlikdə, elementar bromun soda ilə reaksiyası yüksək ekzotermikdir, bu da bromun buxarlanmasının artmasına səbəb olur, əlavə olaraq buraxılan karbon qazı da buxarlanmanı gücləndirir, buna görə də yuxarıda göstərilən metodlardan istifadə etmək tövsiyə edilmir. Natrium tiosulfat Na<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>3</sub> — ın sulu həlli, bromu dezinfeksiya etmək üçün ən uyğun gələndir. Böyük brom borularını lokallaşdırmaq üçün, köpükləndirici maddələr və aerosil əlavə etməklə natrium tiosulfatın həllini istifadə edə bilərsiniz. Eyni həll (3–5% natrium tiosulfat), tənəffüs sistemini brom buxarından qorumağa kömək edən [[pambıq]]-cuna sarğıları islatmaq üçün istifadə olunur.

== Miflər, əfsanələr,səhv anlayışlar və onların inkar edilməsi ==
Geniş yayılmış [[şəhər əfsanəsi]]nə görə, sanki orduda, həbsxanalarda və psixiatrik xəstəxanalarında cinsi istəyi azaltmaq üçün yeməyin tərkibinə brom birləşmələri əlavə edilirdi. Bu mifin mənşəyi bəlli deyil.

Brom preparatlarının duzlu dadı var və sakitləşdirici (sedativ) və hipnotik təsir göstərir.

Heç bir halda əsəb sistemində pozğunluqlar üçün istifadə olunan "əczanə bromini" (kalium və ya natrium bromidin sulu məhlulları) və qıcıqlandırıcı təsir göstərən çox zəhərli maddə olan elementar bromu qarışdırmamalısınız.

Heç bir halda daxilə elementar brom qəbul etməməlisiniz — bu ən güclü zəhərdir.<ref>{{cite web|url=http://www.kp.ru/daily/25746.4/2733472/|title=Утечка брома сорвала праздник знаний в школах Челябинска|author=Сергей Уфимцев|publisher=Комсомольская правда|accessdate=2013-02-24|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Ehf6biMi?url=http://www.kp.ru/daily/25746.4/2733472/|archivedate=2013-02-25}}</ref>

== Qeydlər ==
<references group="qeyd"/>

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Ədəbiyyat ==
* {{BEEL|Бром, химический элемент|Львов, Михаил Дмитриевич}}
* Справочник для химиков, инженеров, врачей. Вредные вещества в промышленности. Том 3. Л. "Химия" 1977. с. 22–24.

== Xarici keçidlər ==
{{Xarici keçidlər}}
* [http://www.webelements.com/bromine/ Brom WebElements.com]{{ref-ru}}
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb035.htm Kimyəvi elementlərin populyar kitabxanasında brom]{{ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20100106050418/http://twtmas.mpei.ac.ru/mas/Worksheets/HEDH/5-5-14-43-54/Tab-5-5-14-54-BROMINE-Thermal.mcd Bromun istilik keçiricilik qrafiki]<sup>{{ref-en}}</sup>
* [https://web.archive.org/web/20100106014143/http://twtmas.mpei.ac.ru/mas/Worksheets/HEDH/5-5-14-43-54/Tab-5-5-14-54-BROMINE-Viscosity.mcd Bromun müəyyən şərtlərdəki viskozitesi]<sup>{{ref-en}}</sup>
* [https://www.wikizero.com/az/Kimy%C9%99vi_element Kimyəvi element]
* [https://www.ens.az/az/kimyevi-element Kimyəvi element]

== Həmçinin bax ==
{{Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli}}

[[Kateqoriya:Brom| ]]