Bismut üçün mənbəyə bax

{{Elementqutusu_başlıq
| nömrə = 83
| işarə = Bi
| ad = bismut
| sol = [[qurğuşun]]
| sağ = [[polonium]]
| yuxarı = [[stibium|Sb]]
| aşağı = [[ununpentium|Uup]]
| qrup = 15
| dövr = 6
| blok = p
| görünüşü = 
| image = Bismuth-164027.jpg
| atom kütləsi = 208.98040
| elektron formulu = 4f<sup>14</sup> 5d<sup>10</sup> 6s<sup>2</sup> 6p<sup>3</sup>
| halı = 
| sıxlığı = 
| ərimə temperaturu c = 271.5
| ərimə temperaturu k = 544.7
| ərimə temperaturu f = 520.7
| qaynama temperaturu c = 1564 
| qaynama temperaturu k = 1837
| qaynama temperaturu f = 2847
}}
'''Bismut''' ('''Bi''') – D.İ. Mendeleyevin [[Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli|elementlərin dövri sistemində]] 83-cü element. 
== Tarixi ==
XVIII əsrə qədər bu metal Avropa əlkimyaçılarının işlərində tez-tez rast gəlinirdi. Bismut sözünün mənşəyi məlum deyil. Bir fərziyyəyə görə o, təhrif olunmuş alman sözləri "wis" və "mat"dan  yaranıb "ağ kütlə" deməkdir.
Bitkilərdə bismut aşkar olunmamışdır. Heyvanlarda bismutun miqdarı külə ilə 0,00002%-dir.
== İnsan orqanizmində bismut ==
Insan orqanizminə bismut qida ilə, həmçinin hava və su vasitəsi ilə daxil olur və bu, sutkada 5-20 mkq-dır. Bismut insan orqanizminə müxtəlif orqanlarda və toxumalarda aşkar olmuşdur: qanda, əzələlərdə, saçlarda, böyrəklərdə, sümüklərdə, baş beyində və s. Bismut qara ciyərdə, dalaqda və sümüklərdə toplanır.

Bismut bəzi zülalların sintezi prosesində iştirak edir, böyrəklərin strukturunu əmələ gətirir.

Bismut birləşmələri zəhərlənməyə səbəb olmur ki, bu da bismut birləşmələrinin sorulmasının çətinliyi ilə izah olunur. Süd turşusunun artıq miqdarı bismutu həll olan hala keçir ki, bu da onun sorulmasına kömək edir. Sorulma zamanı bismutun zəhərli və xüsusi terapevtik təsiri özünü göstərir. Qana daxil edildikdə bismutun zəhərliliyi yüksəkdir – diri çəkiyə görə hər kq-a 1 mq-a yaxın. Bu miqdar qana daxil edilmə tezliyindən və havanın növündən asılı olaraq fərqlənir.

Bismut ilə zəhərlənmə kəskin və xroniki ola bilər.

Bismutun orqanizmə daxil olmasının əsas mənbələri hava, su, heyvan mənşəli qida məhsullarıdır.
== Xassələri ==
Bismut parlaq, kövrək, çətinəriyən metaldır. Bi<sub>2</sub>O<sub>3</sub> amfoter, Bi<sub>2</sub>O<sub>5</sub> isə turşu oksiddir.

Bismutun daha geniş məlum olan və insan tərəfindən daha geniş istifadə olunan birləşmələri aşağıdakılardır:

BiOHNO<sub>3</sub> – bismut əsasi nitrat, vikair, vikalin.

Bi[C<sub>6</sub>H<sub>2</sub>(OH)<sub>3</sub>COO](OH)<sub>2</sub> – bismut (III) dihidroksid qallat.

Qida məhsulları ilə onun orqanizmə sutka ərzində daxil olan miqdarı 0,02 mq, hava ilə daxil olan miqdarı 0,00001 mq-dır.

== Tətbiq sahələri ==
Bi<sub>2</sub>O<sub>3</sub> şirələrin (emalların) və çini boyaqların alınmasında tətbiq olunur. Bismutil-nitrat BiONO<sub>3</sub>·H<sub>2</sub>O tibdə büzüşdürücü vasitə kimi istifadə olunur.
206Bi izotopu limfatik leykomiyanın müalicəsi üçün istifadə olunur. Bismut dihidroksid qallat yaralara və yanıqlara səpmək üçün toz şəklində istifadə olunur. <sup>206</sup>Bi izotopu limfatik leykomiyanın müalicəsi üçün istifadə olunur. Bismut dihidroksid qallat yaralara və yanıqlara səpmək üçün tox şəklində istifadə olunur <ref>V.M. Abbasov, A.M. Tağıyeva, Z.Ə. Həsənov, Ş.V. Salmanzadə. Kimya və Həyat. Bakı 2011</ref>.

== Depozitlər ==
Bismut yataqları Almaniya, Monqolustan, Boliviya, Avstraliya, Peru, Rusiya və digər ölkələrdədir.

[[Şəkil:Bismuth crystals and 1cm3 cube.jpg|thumb|left|250px|Bismut]]

== Alınması ==

Bismutun alınması prosesi aşağıdakı reaksiyalarla gedir:

:: <math>\mathsf{Bi_2S_3 + 3Fe \rightarrow 2Bi + 3FeS}</math>

:: <math>\mathsf{Bi_2O_3 + 3C \rightarrow 2Bi + 3CO}</math>

:: <math>\mathsf{2Bi_2S_3 + 9O_2 \rightarrow 2Bi_2O_3 + 6SO_2}</math>

:: <math>\mathsf{Bi_2O_3 + 3Na_2SO_3 \rightarrow 2Bi + 3Na_2SO_4}</math>


:: <math>\mathsf{4Bi_2S_3 + 12Na_2CO_3 \rightarrow 8Bi + 9Na_2S + 3Na_2SO_4 + 12CO_2}</math>

:: <math>\mathsf{4Bi_2S_3 + 24NaOH \rightarrow 8Bi + 9Na_2S + 3Na_2SO_4 + 12H_2O}</math>

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Mənbə ==
* Uşaqlar üçün ensiklopediya. Kimya. Bakı, 2008.
* Висмут на Кристаллов. NET (рус.)
* Висмут на Webelements
* Висмут в Популярной библиотеке химических элементов

== Xarici keçidlər ==
{{Xarici keçidlər}}

== Həmçinin bax ==
{{Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli}}

[[Kateqoriya:Bismut| ]]