Alkinlər üçün mənbəyə bax

{| class="wikitable"  align="right"
|-
!style="background-color:#7A91FF"| Etinin Üç Fərqli Şəkildə Göstərilməsi
|-
|
[[Fayl:Etinin Yapi Modeli.svg|200px|frameless|center|Etinin Modeli]]
|-
| Alkinlərin ən bəsiti olan Etin
|-
|
[[Fayl:Etinin Top çubuk modeli.png|200px|frameless|center|Etinenin Çubuq Modeli]]
|-
| <span style="color:blue;">'''Mavi'''</span>ylə göstərilən Hidrogen atomlarıdır.
|-
|
[[Fayl:Etinin Uzay dolgu modeli.png|200px|frameless|center|Etinenin digər modeli]]
|-
| <span style="color:blue;">'''Mavi'''</span>ylə göstərilən Hidrogen atomlarıdır.
|}
'''Alkin''' və ya '''Asetilen karbohidrogenləri''' — molekullarında karbon atomları arasında üçqat rabitə olan karbohidrogenlərə deyilir. Formulu:'''C<sub>n</sub>H<sub>2n-2</sub>'''.<ref>Соловьев Ю. И. История химии: Развитие химии с древнейших времен до конца XIX в. Пособие для учителей. — 2-е изд., перераб. — М.: Просвещение, 1983. — С. 208.</ref>

Ümumi atom sayi:(3n-2)

== Beynəlxalq adlandırma ==
Alkinlərin ümumi formulu C<sub>n</sub>H<sub>2n-2</sub> formuluna malik üçqat rabitəli karbohidrogenlərdir. İlk nümayəndəsi C<sub>2</sub>H<sub>2</sub>-etindir (trivial adı olan "asetilen" daha çox işlənir). Alkinlərdə üçqat rabitəli karbon atomları sp-hibrid halındadır. Butindən başlayaraq zəncir və vəziyyət izomerliyi rast gəlinir. Adlanma alkenlərdəki kimidir. Sadəcə olaraq, alkinlərdə:
* Trivial adlanmada -ilen şəkilçisi ilə əvəz edilir.
* Səmərəli adlandırmada hamısı asetilen törəməsi götürülür.
* [[Alkenlər]]dəki beynəlxalq adlanmadakı faktorlarından ikiqat rabitə üçqat ilə əvəz olunur. Sonrakı faktorlar alkenlərdəki kimidir.
* -en şəkilçisi -in ilə əvəz edilir və sonda üçqat rabitənin birləşdiyi karbon atomunun nömrəsi yazılır.
{| class="wikitable"  align="center"
|-
!  colspan="2" style="background-color:#7A91FF" |'''''Alkanların YUPAK ilə Adlandrılması'''''
|-
| style="width:10em" | '''Alkinin formulu''' ||style="width:13em" | '''YUPAK Adı'''
|-
| C<sub>2</sub>H<sub>2</sub> || Et'''in'''
|-
| C<sub>3</sub>H<sub>4</sub> ||Prop'''in'''
|-
| C<sub>4</sub>H<sub>6</sub> || [[Butin|But'''in''']]
|-
| C<sub>5</sub>H<sub>8</sub> || Pent'''in'''
|-
| C<sub>6</sub>H<sub>10</sub> ||Heks'''in'''
|-
| C<sub>7</sub>H<sub>12</sub> || Hept'''in'''
|-
| C<sub>8</sub>H<sub>14</sub> || Okt'''in'''
|-
| C<sub>9</sub>H<sub>16</sub> || Non'''in'''
|-
| C<sub>10</sub>H<sub>18</sub>|| Dek'''in'''
|-
|C<sub>11</sub>H<sub>20</sub> ||Undek'''in'''
|}

== Fiziki xassələri ==
Alkinlərdə üçqat rabitə əvvəldə yerləşərsə, İQ spektrdə CSP-H rabitəsinin valent titrəyişlərinin udma zolağı 3300 sm-1-olacaq. Qeyri simmetrik alkinlər üçün İQ spektrdə üçqat rabitənin valent titrəyişlərinin udma zolağı 2300–2100 sm-1-olacaq. Simmetriklər üçün bu, çətin təyin olunur. NMR də üçqat rabitənin protonlarının siqnalları 2,3–2,9 m.p. də görsənir. Alkinlərin ilk üç nümayəndəsi n.ş-də qaz, C<sub>5</sub>C<sub>15</sub> nümayəndələri maye, qalanları bərkdir.

== Alkinlərin alınması ==
Asetilen karbohidrogenlərini almaq üçün doymuş karbohidrogenlərini almaq üçün doymuş karbohidrogenlərin ikihalogenli törəmələrinə qələvilərin qatı spirt məhlulu ilə təsir etmək lazımdır. halogenləri bir karbon yanında olan birləşmələrdən asetilen karbohidrogenlərini almaq daha asandır. asetilen homoloqlarını almaq üçün bəzən asetilenin özündən istifadə edərək, onu alkinləşdirmək daha əlverişli olur. bu məqsədlə, texniki üsulla alınmış asetilenə RMgX, sonra RX ilə təsir edirlər.

* <math>\mbox{CaO} + 3\mbox{C} \rightarrow \mbox{CaC}_2 + \mbox{CO}</math>

* <math>\mbox{CaC}_2 + 2\mbox{H}_2\mbox{O} \rightarrow \mbox{C}_2\mbox{H}_2 + \mbox{Ca(OH)}_2</math>

== Alkinlərin yanması ==
* <math>\mbox{C}_n\mbox{H}_(2n-2) + (3n-1)/2\mbox{O}_2 \rightarrow  n\mbox{C}\mbox{O}_2 + (n-1)\mbox{H}_2\mbox{O}</math>

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{Karbohidrogenlər}}
{{Üzvi maddələr}}
{{Üzvi xlor birləşmələri}}
[[Kateqoriya:Karbohidrogenlər]]
[[Kateqoriya:Funksional qruplar]]
[[Kateqoriya:Alkinlər]]